سم پاشی باغستان به کمک یک سم پاش بادبزنی
دلیل سم پاشی باغستان ها مبارزه با آفت ها و حشراتی است که بر روی کیفیت و کمیت و بازده محصول تولیدی تاثیرگذار است. البته سم پاشی تنها در صورتی موفقیت آمیز خواهد بود که مقدار سم مورد نظر و زمان مورد استفاده از سم و سم پاش ها مناسب باشد.
جهت استفاده از سم پاش ها می باید اطلاعات کافی در مورد نوع ساخت دستگاه مورد استفاده ونحوه ی استفاده و شرایط مناسب محیطی جهت بهره گیری از سم پاش مورد نظر قرار گیرد.
اجزا تشکیل دهنده ی یک سم پاش بادبزنی
قسمت های اصلی یک سم پاش بادبزنی همانطور که در شکل زیر قابل مشاهده است عبارتند از:
1- مخزن: همانند مخزن تمامی سم پاش های موجود، مخزن سم پاش های بادبزنی نیز در برابر زنگ زدگی مقاوم است و طوری طراحی شده اند که پر کردن، خالی کردن و خشک کردن آن براحتی صورت می پذیرد. همزن ها باید به تعداد کافی در داخل مخزن موجود باشند تا ذرات آفت کش به صورت مناسب و یکنواخت در داخل محلول پراکنده شوند، چه در زمان پاشش و باز بودن مجرای نازل ها و چه در زمان بسته بودن نازلها. به طور کلی دو نوع سیستم و روش هم زدن سم وجود دارد: (1) نوع مکانیکی که توسط تعدادی بیلچه مانند صورت می گیرد و (2) نوع هیدرولیک. هر دو سیستم وظیفه دارند ذرات معلق موجود در سم را به صورت یکنواخت در داخل محلول پراکنده سازند.
2- پمپ: عموماً، پمپ های پیستونی و سانتریفوژی (گریز از مرکز) در سم پاش های بادبزنی مورد ستفاده قرار می گیرد. پمپ های پیستونی بیشتر در زمانی مورد استفاده قرار می گیرند که فشار مورد نیاز، در حدود psi 450 تا 600 باشد. پمپ های گریز از مرکز نیز، توان تولید فشاری در حدود psi 50 تا 200 را دارا می باشند.
3- فشار شکن(تنظیم کننده‌ی فشار): این قسمت از تعداد زیادی روزنه تشکیل شده است که به واسطه ی باز و بسته شدن، فشار تولیدی را تنظیم می کنند. البته این قسمت تنها جهت تغییر فشار موجود در سم پاش بادبزنی مورد استفاده قرار نمی گیرد. شامل یک فنر است که فشار فنر عامل بسته بودن لوله ایست که به مخزن ختم می شود. این لوله در زمانی که فشار، بیش از حد ظرفیت دستگاه افزایش می یابد مورد استفاده قرار می گیرد و بدین ترتیب جریانی فرعی به داخل مخزن باز می کند و بدین ترتیب فشار موجود در دستگاه را کاهش می دهد. در پمپ های گریز از مرکز تنظیم فشار موجود در سم پاش بادبزنی توسط تغییر سرعت پمپ انجام میشود، این کار به واسطه ی تغییر تعداد دور در دقیقه ی پمپ صورت می گیرد. البته باید توجه شود که تامین دور در دقیقه‌ی مورد نیاز سم پاش بادبزنی اهمیت فوق العاده ای را در پاشش مؤثر دارا می باشد، تغییر در دور پمپ موجب تغییر فشار و در نتیجه، تغییر نحوه ی پاشش می شود.
4- فشارسنج: فشارسنج نشان دهنده ی فشار موجود در سم پاش است. فشار سنج می باید فشار در هنگام پاشش را به صورت دقیق نشان دهد. پاشنده ها در یک فشار مشخص کار می کنند و تنها در این فشار است که نوع و نحوه و مقدار پاشش مطلوب را تضمین می نمایند. فشارسنج ها هر گونه تغییر در این فشار مورد نظر را نشان می دهند. به واسطه ی یک پیغام خطا، هر گونه تغییر فشار موجود در سیستم را به کاربر اطلاع می دهند و کاربر را از وجود نقص فنی در سم پاش بادبزنی آگاه می کنند. نقوص فنی می تواند شامل بسته شدن سطح فیلتر یا صافی، تغییر در خروجی پمپ و یا عیب در سیستم رگولاتور(فشارشکن) باشد. بنابراین در یک سم پاش بابزنی، وجود یک فشارسنج مناسب و سالم اهمیت فوق العاده ای دارد.
5- چند راهه ها(بوم): چند راهه ها یا بوم وظیفه ی انتقال مواد موجود در مخزن، از پمپ به نازل ها را دارا هستند. وضعیت قرارگیری بوم بدلیل قرار گرفتن نازل ها بر روی آن اهمیت زیادی دارد.
6- نازل ها: نازل ها در سم پاش های بادبزنی سم موجود را به اشکال مختلف، در هوا پخش می نمایند. این قسمت ها با اتمیزه کردن قطرات سم، باعث پخش شدن بهتر سم در جریان هوا می شوند. الگوی پاشش بر اساس مکان قرار گیری نازل ها و نوع نازل های می تواند تغییر کند.
نازل ها همانطور که در شکل روبرو قابل مشاهده است از قسمت های مختلفی تشکیل شده اند که به ترتیب از پایین به بالا عبارتند از:
بدنه ی نازل  ـ  صافی  ـ  مغزی یا هسته  ـ  صفحه  ـ  سرپوش  
هسته و صفحه از قسمت های هستند که بیشترین میزان سایش در آن ها رخ می دهد، به همین علت جهت ساخت آن ها از موادی همچون فولاد خالص سخت، کاربید تنگستن و مواد سرامیکی استفاده می شود. اگر سایش این قطعات زیاد باشد ، نوع پاشش و مقدار سم خروجی تغییر کرده و جهت رفع این مشکل می باید این قطعات را تعویض و سم پاش را مجدداً کالیبره نمود.
7- بادبزن ها: هر دو نوع بادبزن گریز از مرکز و تک محوری، در سم پاش های بادبزنی، مورد استعمال دارد.
این قسمت وظیفه دارد مخلوط ذرات سم و هوا را به سمت بالا و سایبان(تاج) درخت هدایت کند و سم پاشی یکنواختی را صورت دهد.
در بسیاری از سم پاش ها اَتمیزه شدن سم بستگی به نوع نازل ها دارد. میزان تاثیر جریان هوا بر روی نحوه ی اَتمیزه
شدن ذرات سم بستگی به اختلاف سرعت بین جریان هوا و مایع خروجی از نازل دارد. هرچه این اختلاف بیشتر باشد میزان اتمیزه شدن افزایش می یابد. میزان قطره شدن ذرات سم در زمانی به حداقل مقدار خود می رسد که موقعیت پاشش نازل ها و جریان هوا با یکدیگر یکسان باشد. در حالت عکس، اگر پاشش از نازل ها در جهت خلاف جریان هوا باشد، بیشترین میزان اَتمیزه شدن ذرات سم رخ می دهد.
وظیفه ی اصلی جریان هوا، حرکت آفت کش(سم) به داخل قسمت سایه بان درخت و قرار دادن مایع سم بر روی میوه ها و شاخه ها و تمامی قسمت های داخلی درخت و محصول است.
مشخصه ها و اِلِمان هایی از جریان هوا، که بر روی میزان پوشش سم پاش بادبزنی تاثیر می گذارد عبارتند از: حجم هوا(فیت مکعب در هر دقیقه) و سرعت جریان هوا(فیت در هر دقیقه). این مشخصه ها بستگی به نوع بابزن، اندازه بادبزن و سرعت چرخش پره ها و نوع طراحی پره ها دارد.
فاکتورهای مختلفی در عملکرد جابجاکن های هوا تاثیر می گذارد که تمامی این فاکتورها در تعامل یکدیگر قرار دارند و در نتیجه، رسیدن به یک حالت ایده آل مستلزم ایجاد یک رابطه مناسب بین تمامی عوامل تاثیرگذار است. 
آماده نمودن  سم پاش بادبزنی
اگر مواد خروجی از سم پاش به صورت مناسب و یکنواخت پاشش شوند، در این صورت جابجایی هوا در زیر درخت به صورت مناسب صورت می پذیرد و حال اگر سم پاش با سرعت زیاد در زیر درخت حرکت کند یا پاشش به صورت غیریکنواخت صورت پذیرد در این صورت جابجایی هوا به خوبی صورت نمی گیرد و نتیجه یک پاشش نامناسب خواهد بود که تمام پوشش درخت را دربر نمی گیرد.
برخی از عوامل محیطی بر حجم مناسب پاشش تاثیر می گذارد. این عوامل عبارتند از رطوبت، درجه حرارت و میزان وزش باد. رطوبت پایین و دمای بالا باعث تبخیر شدید ذرات سم خارج شده از نازل ها می شود که از انتقال کامل مواد به سطوح بالایی تاج درخت جلوگیری می کند. رطوبت های بالای 50 درصد به پاشش مناسب و یکنواخت کمک می کند. وزش باد نیز ذرات سم را در جهت نامناسب هدایت می کند که به نوبه ی خود در پاشش مناسب تاثیر
منفی می گذارد، لذا توصیه می شود سم پاشی در زمانی از روز که وزش باد وجود ندارد صورت پذیرد.
عوامل دیگری از قبیل سرعت پیشروی، فشار، زمان بندی، نازل و موقعیت نازل ها، سرعت هوا یا باد و موقعیت باد و حجم پاشش بر سطح پوشش سم پاش های بادبزنی تاثیرگذار است. سرعت پاشش در حدود 2 تا 5  MPH است.(سرعت های کم، سطح پاشش بهتری ایجاد می کند) فشار موجود در دستگاه بر سطح پاشش تاثیرگذار است. فشار معمول مورد استفاده در سم پاش های بادبزنی در حدود 60 تا 260 psi است.
تعداد نازل های موجود بر روی دستگاه بین 5 تا 10 عدد در هر سمت متغیر است. نازل در جلوی چندراهه ها جای   می گیرد، به همین دلیل در حدود  3/2  تا  4/3 خروجی نازل ها به سمت قسمت های بالایی پاشش می شود و در حدود  3/1 تا 4/1 خروجی نازل ها به قسمت های پایینی درخت پاشش می گردد.
تنظیم موقعیت دقیق هدایت کننده های هوایی منجر به قرار گرفتن مناسب سم پاش در جهت بهترین پاشش می شود.
اندازه ی نازل ها، سرعت و و فشار، همه و همه بر حجم سمِ پاشش شده تاثیرگذار است. در ابتدا لازم است حجم پاشش و سرعت پیشروی تعیین گردد و در انتها، نوع و اندازه ی نازل و فشار آن مشخص شود. حجم پاشش می تواند بین 15 تا 250 گالن در هر اِکر متغیر باشد.
استفاده از کاتالوگ وسیله، داشتن سابقه و تجربه ی مناسب کار با وسیله و تعیین دقیق مقدار سم مؤثر از عواملی است که بر میزان سم مورد احتیاج تاثیرگذار است.
کالیبراسیون
عملکرد فعلی دستگاه به کمک کالیبره نمودن آن مشخص می گردد. به این کار کالیبره کردن امتحانی یا اولیه می گویند. این عمل پس از تشخیص سلامت تمامی قسمت های دستگاه صورت می گیرد.
در طی کالیبره کردن ابتدایی یا اولیه دو فاکتور تخمین زده می شود: (1) میزان سمی که در هر اِکر توسط سم پاش پاشیده می شود (2) سرعت پیشروی مطلوب جهت حداکثرسازی راندمان کاری وسیله
گالن سم خروجی در هر اِکر در دو سمت سم پاش با تعیین مجهولات فرمول زیر تعیین می گردد:
فاصله ی ردیف سم پاش با تخمین فاصله ی ردیف کشت میسر می شود. سرعت و گالن سم مورد استفاده با روش های
زیر قابل محاسبه هستند:
1- ابتدا مخزن سم پاش را تا حد مشخصی که علامت گذاری شده است با آب یا هر ماده ی دیگر که ارزش اقتصادی زیادی ندارد پر کنید.
2- در حدود 100 تا 200 فیت مسافت را در باغستان علامت گذاری نمایید.
3- از یک تراکتور با سرعت ثابت بهره بگیرید و ابتدا و انتهای مسیر حرکت را با پرچم علامت گذاری کنید و قبل از پرچم تراکتور را به حرکت در بیاورید تا مطمئن شوید که در هنگام گذشتن از پرچم اول سم پاش در صحت کامل به فعالیت خود ادامه می دهد. در زمانی که چرخ جلوی تراکتور از پرچم ابتدایی عبور می کند زمان را گرفته تا زمانی که چرخ جلوی تراکتور از پرچم دوم عبور می کند.
4- زمانی که چرخ های جلویی تراکتور از پرچم دوم عبور کردند هم زمان را نگه داشته و هم سم پاش را خاموش  می کنید و زمان صرف شده را ثبت می نمایید.
5- مخزن را تا نقطه علامت گذاری شده مجددا مملوء از آب کرده و مقدار آب خارج شده از مخزن را محاسبه کنید.
حال سرعت و گالن خروجی سم در هر دقیقه قابل محاسبه می باشد:
در انتها نیز مقدار گالن(حجم) سم مورد نیاز در هر اِکر بدست می آید. GPA توصیه ای در حدود 200 است و اگر عدد بدست آمده برابر 200 نبود تغییرات لازم در رابطه با سرعت و نازل ها اتخاذ می شود تا نتیجه عدد 200 باشد
.

انتخاب پایه و پیوندک

پایه و پیوندک باید هر کدام دارای خواص و صفاتی باشد تا پیوند زدن ممکن و یا از نظر اقتصادی مقرون به صرفه گردد.

1- انتخاب پایه: بهترین پایه باید دارای شرایط زیر باشد:

مقاومت به سرما-این موضوع در نواحی گرمسیر و یا نقاطی که دارای آب و هوای معتدل می باشندچندان دارای اهمیت نیست ولی در مناطث سردسیر برای دوام درخت پیوندی و برداشت بهره کافی باید پایه هایی انتخاب نمود که در مقابل سرمای سردترین زمستان محل مقاومت کند و مخصوصاً این نکته را باید در نظر گرفت که مقاوت پایه به این عمل باید بیشتر از مقاومت پیوندک باشد چه اگر پایه به سرما حیای تر از پیوندک باشد در سالهای خیلی سرد و فوق العاده درخت پیوندی به کلی از ریشه خشک می شود در صورتی که اگر مقاومت آن زیادتر شد.در چنین سالی هر وقت پیوندک در اثز سرما ازبین رفت می توان ازریشه قوی یا زیاد پایه که د مقابل سرما اثتقامت کرده استفاده نموده مجدداً آن را پیوند کرد.در این صورت نمو پیوندک سریع بوده زودتر از درختی که پایه آن جوان و ضعیف است میوه خواهد داد.

2-ازدیاد پایه: برای پایه نوعی را باید انتخاب نمود که تکثیر آن به آسانی و با هزینه کم میسر باشد و مخصوصاً تا جایی که ممکن است باید پایه را بوسیله غیر تناسلی ازدیاد کرد زیرا فقط در این صورت است که پایه ها یکنواخت و از یک جنس بوده و با در نظر گرفتن اثر متقابل پایه و پیوندک در یکدیگر باغ یکنواخت به دست می آید و بهره برداری از آن آسانتر و کم هزینه تر می شود.

3- مقاومت به بیماریها: یکی از شرایط مهم در انتخاب پایه مقاومت آن به انواع مختلف بیماریها و آفات می باشد .مثلا درباره انواع مو که از نظر علمی به ویتیس وینفرا معروف است ( کلیه موهای ایران از این نوع است ) مورد حمله حشره زیر زمینی واقع می گردد که فیلکسر نام دارد.این آفت روی ریشه مو زندگانی می کند و در مدت نسبتاً کمی درخت را خشک نموده از بین می برد.در مقابل موهای محلی ایران یک نوع دیگردرخت انگور یافت می شود که اصل آن از آمریکا بوده و این حشره به ریشه آن صدمه نمی زند.

خوشبختانه این آفت در ایران مشاهده نشده ولی هر گاه در ناحیه شیوع یافت باید موی ایرانی را روی پایه آمریکایی پیوند نمود.تا بوته انگور از گزند فلیکسر در امان بماند.

4- آسانی عمل پیوند زدن:پوست پاره ای از گیاهان به سختی از چوب جدا می شود ودر بعضی دیگر پوست به اندازه ای نازک است که جدا کردن آن از چوب غیر مقدور می باشد.و این موضوع در پیوند تاجی و شکمی دارای اهمیت فراوان است.بنابراین در مورد پیوند کردن باید نوعی از گیاه به عنوان پایه انتخاب شودکه به آسانی بتوان پوست آن را از چوب جدا نمود.

5- مقدار و نوع ریشه:نباتاتی که دارا یریشه سطحی و قوی می با شند بر گیاهانی که دارای ریشه عمودی و ضعیف می باشند از نظر پایه ترجیح دارند چه تغییر مکان دادن درختانیکه ریشه سطخی دارند به مراتب آسانتر و موفقیت در گرفتن آنها در محل اصلی بیشتر از درختانی است کا دارای ریشه عمودی هستند.

6- پا جوش دادن پایه:درختانی که پاجوش زیاد تولید می نمایند صلاحیت آن را ندارند که به عنوان پایه مورد استفاده قرار گیرند زیرا پاجوش باعث ضعف درخت پیوندو درنتیجه نامرغوبی میوه آن می شود و از بین بردن یعنی کندن آنها نیز مستلزم صرف وقت و هزینه زائد است.مثلاً برای ازدیاد و انتشار انواع یاس درختی یا خوشه ا ی اصلاح شده بهتر است از برگ نوبه عنوان پایه استفاده شود تا یاس درختی معمولی و نرک زیرا نوع اخیر بنابر طبیعت تولید پاجوش زیاد می نماید در صورتی که برگ نو کمتر پاجوش می دهد.

7- توافق پایه با انواع مختلف خاک:هر چند یک نوع معین از گیاه را نمی توان در خاکهای مختلف کاشت و از نظر علمی یک نوعمعین از نبات در نوع معینی از خاک بهترین نتیجه را می دهد ، معهذا از نظر اقتصادی و تهیه نهال پیوندی برای فروش باید سعی نمود که پایه انتخاب شده در بیشتر از انواع خاک ها زندگانی کرده و بهره کافی بدهد.

انتخاب پیوند- پیوندک نیز مانند پایه دارای صفاتی می باشد که ذیلاً به شرح آن می پردازیم :

1- فرابت و تجانس آن با پایه به قسمی که شرح آن گذشت.

2- پیوندک باید یکساله بیاشد.در پیوند پائیزه می توان از شاخه های همان سال یعنی از شاخه هایی که در بهار ظاهر شده اند استفاده نمود.سن پیوندک نباید از یکسال تجاوز نماید ولی باید کاملاً رسیده باشد .یعنی چ.ب آن به اندازه کافی سفت گردیده . مواد ذخیره کافی در آن جمع باشد.

3- پیوندک باید از شاخه های گل یا میوه دهنده پایه مادر تهیه شود.پیوندی که از شاخه نرک برداشت شود معمولاً میوه نخواهد داد.

4- بهتر است پیوندک را از قسمت وسطی شاخه تهیه نمایند زیرا جوانه های قسمت فوقانی خیلی جوان و ضعیف هستند و جوانه های تحتانی شاخه کم محصول می باشند.

5- در درختانی که دوره استراحت کامل دارند برای پیوند بهاره باید پیوندک را بعد از شروع دوره استراحت و قبل از بیدار شدن پایه مادری از خواب زمستانه تهیه نمود.هر گاه خطر یخبندان و سرمای شدید در بین باشد قطع پیوندک از درخت مادر قبل از یخبندان باید انجام گیرد زیرا سرمای شدید شاخه ها را خشکانیده و از بین می برد.

در نگهداری پیوندک هایی که قبل از موعد پیوند کردن از شاخه مادری جدا می کنند باید دقت زیاد نمود و آنها را در محلی نگه داشت که سرما به یه پیوندک صدمه نزند و گرمای بی موقع نیز باعث بیدار شدن و در نتیجه تبخیر و خشک کردن انها نشود . برای این منظورشاخه ها را در خزه و یا در خاک اره مرطوب در مکانی که حد اکثر 5 تا 6 درجه حرارت داشته باشد نگاه می دارند.برای حفظ پیوندک از سرما و یا گرما ممکن است آنها را در نقطه ای از باغ زیر خاک کرد.

6- پیوندک و پایه در یک درجه ار فعالیت حیاتی باشد و اگر این امر ممکن نشود پایه نسبت به پیوندک جلو باشد یعنی دارای فعالیت بیشتر باشد.به عبارت دیگر پایه باید قبل از پیوندک از خواب زمستانی بیدار شده شروع به فعالیت نماید ( در پیوند بهاره ) زیرا در غیر این صورت پیوندک قبل از جوش خوردن با پایه شروع به فعالیت کرده در اثر تبخیر و از دست دادن جزیی ذخیره غذایی که با خود همراه دارد و نرسیدن مواد غذایی از پایه قبل از جوش خوردن خشک می شود.

تهیه پیوندک

در پیوند اسکنه تهیه پیوندک خیلی ساده و آسانتر از تهیه پایه است.یعنی شاخه ای که حداکثر به ارتفاع 10 سانتی متر و دارای دو یا سه جوانه در انتهای فوقانی باشد انتخاب نموده قسمت تحتانی آن را در طول 4 تا 5 سانتی متر از دو طرف متقابل به طور مورب می تراشند یعنی دو سطح تراش نسبت به یکدیگر مایل می با شند.

قرار دادن پیوندک روی پایه

بر نصب پیوندک روی پایه باید دو لب شکاف انتهایی آن را به وسیله چاقوی پیوند زنی ( اگر پایه نازک باشد) و یا دستگاه مخصوص پیوند اسکنه از یکدیگر باز نموده پیوندک را در داخل آن قرار داد.

یکی از موارد استعمال پیوند اسکنه در درختان خانواده سوزنی برگها مانند انواع کاج می باشد . درباره این دسته از درختان و پاره ای از گیاهان دیگر مانند گردو باید پیوند اسکنه ای را در جوانه انتهایی زد.یعنی بدون اینکه قبلاً انتهای پایه را قطع کنند جوانه انتهایی آن را که نسبتاً درشت است از وسط ودر طول شاخه شکاف داده و پیوندک را نیز که دارای جوانه انتهایی می باشد یعنی از انتهای شاخه باید انتخاب شود پس از تراشیدن و تیهه آن در شکاف پایه قرار داده می بندند.

در پاره ای از نباتات دیگر مانند آزاله و بعضی از جور های خانواده تیغی ها( کاکتاسه) به جای اینکه پایه را شکاف دهند و پیوندک را بترشاند عمل بر عکس انجام می دهند.یعنی انتهای پایه را تراشیده و قسمت تحتانی پیوندک را شکاف می دهند.در این پیوند نیز پیوندک باید دارای جوانه انتهایی باشد.یعنی نوک آنرا نباید قطع کرد.

2- پیوند تاجی: در این پیوند نیز شاخه را از درخت جدا کرده روی انتهای پایه که به طور افقی قطع گردیده زیر پوست ساقه آن را قرار می دهند.

تهیه پایه: اگر پایه جوان باشد پس از قطع انتهای آن در محلی که پیوندک باید نصب شود با چاقوی پیوندزنی پوست پایه را از چوب جدا می نمایند به نحوی که پوست شکاف نخورد.الین امر در پایه های جوان که پوست انها نازک می باشد و نرمی خود را از دست نداده اند ممکن است ولی در پایه های کهن که پوست درخت چوب پنبه ای شده و سفت شده این طرز عمل مقدور نیست.برای اجرای پیوند تاجی در پایه های نوع اخیر شکافی عمودی به عمق چند میلیمتر و طول 4تا 5 سانتیمتر در پوست درخت و در محل پیوند ایجاد نموده و با نوک چاق5وی پیوند زنی پوست درخت را از چوب جدا می کنند به قسمی که پوست از پایه جدا شود ولی قطع نگردد و بعد پیوندک را زیر پوست قرار می دهند .در طرز اول بستن پیوند لازم نیست ولی در طریقه دوم باید پیوندک را به وسیله ریسمان در محل مناسب خود ثابت نگه داشت.

تهیه پیوندک

در پیوند تاجی قسمتی از پیوندک که باید زیر پوست پایه قرار گیرد دارای ضخامتی خواهد بود که بتوان آن را به آسانی زیر پوست پایه قرار داد.برای این منظور در پیوندک های نازک انتهای تحتانی آن را بطور مورب قطع می کنند ولی در شاخه های ضخیم پیوندک باید به اصطلاح معروف شانه دار باشد.یعنی اول قسمت بالای تراش پیوندک را افقی قطع نموده ( تقریباً تا مرکز یعنی وسط ضخامت پیوندک) و سپس بقیه را در امتداد سطح موربی که طول آن تقریباً در حدود 3تا 4 سانتی متر می شود از پیوندک جدا نماید.

3- پیوند نیمانیم: پیوند انگلیسی یا نیمانیم که در سایر ممالک خیلی مرسوم است و در هوای آزاد مورد استفاده قرار می گیرد در ایران فقط در گلخانه برای پیوند درختچه های تزئینی از قبیل گل سرخ – یاس درختی – درخت برف یا زبان گنجشک- گل نارون مجنون – موچسب و غیره مورد استعمال دارد.در این پیوند تا جایی که ممکن است باید پایه و پیوندک دارای یک قطر باشند در این صورت تهیه پایه و پیوندک یکسان بوده هیچ تفاوتی بین انها نیست ولی هر گاه پایه قطورتر از پیوندک باشد طرز تهیه انها متفاوت خواهد بود.

انواع پیوند نیمانیم: پیوند نیمانیم را به دو طریق می توان انجام داد.یکی ساده و دیگری شکاف دار.در پیوند نیمانیم ساده اگر پایه و پیوندک دارای یک قطر باشد انتهای هر دو آنها را به طور مورب به قسمی که سطح مقطع در حدود 2تا3 سانتی متر باشد قطع می کنند پس از تراشیدن پایه و پیوندک دو مقطع را با یکدیگر منطبق کرده یعنی روی هم قرار داده با ریسمان می بندند و چسب می زنند.

در پیوند نیمانیم شکاف دار پایه و پیوند را به طور عمودی شکاف می دهند.در موقع نصب پیوندک روی پایه لبه شکاف یکی از دو قسمت به شکل زبانه داخل شکاف دیگری قرار گرفته و بدین طریق باعث استحکام پیوند می شود.طول شکاف مساوی ثلث طول سطح مورب مقطع می باشد و ابتدای ان در آخر ثلث اول مقطع ووانتهای آن اول ثلث سوم سطح نامیرده قرار دارد.

پیوند رو میزی: پیوند رومیزی پیوند نیمانیمی است که پایه قلمه بدون ریشه و محل خارج از زمین در مکان سر پوشیده ای می باشد و چون عمل پیوند کردن روی میز انجام می گیرد این نوع پیوند را رومیزی نام نهاده اند.

طرز نصب کردن پیوندک روی پایه با پیوند نیمانیم ساده یا شماف دار هیچ تفاوت ندارد ولی برای جوش خوردن پایه باید محیط مناسبی به ترتیب که ذیلاً شرح می دهیم ایجاد نمود.قلمه ای که به عنوان پایه مورد استفاده قرار می گیرد 20 تا 30 سانتی متر طول دارد و پیوندک دارای 2 تا 3 جوانه می باشد.

پس از آنکه پیوندک روی پایه قرار داده شد و اطراف ان را با ریسمان بستند و با چسب پوشاندند قلمه های پیوند شده را دسته کرده هر 30 تا 50 عدد آن را با هم می بندند.از طرف دیگر در جعبه چوبی که ابعاد آن متناسب با مقدار قلمه پیوند شده است مقداری خاک اره یا خزه به ارتفاع تقریبی 5 سانتی متر می ریزند و دسته قلمه را بطور عمودی پهلوی یکدیگر روی خاک اره ته جعبه بطور مرتب قرار می دهندو روی این قلمه ها را با خاک اره به ارتفاع 5 سانتی متر می پوشانند و طبقه دیگری از قلمه پیوند شده روی آن قرار می دهند و این عمل را تکرار می کنند تا جعبه پر شود و بتوان روی ان را با قشری از خاک اره به ضخامت 5 تا 10 سانتی متر پو شاند.پس از آنکه جعبه پر شد، مقدار ریادی آب روی قلمه ها می ریزند تا خاک اره و یا خزه بین ردیف ها کاملاً خیس شود.در این موقع در جعبه را بسته در محلی که اقلاً 30 درجه و حد اکثر 35 درجه حرارت داشته باشد قرار می دهند بعد از 15 تا 20 روز پیوندها جوش خورده باید انها از جعیه خارج نمود و در خاک برای ریشه دار شضدن قلمه ها ( یعنی پایه پیوند شده ) کاشت.

4- پیوند ترصیعی: این نوع پیوند شبیه به پیوند اسکنه است با این تفاوت که در پیوند ترصیعی تنها به ایجاد شکاف در پایه اکتفا نمی شود بلکه قطعه ای از چوب و پوست پایه را که مقطع آن دارای شکل مثلثی می باشد از داخل پایه طبق بیرون می آورند.

برای تهیه پیوندک دو طرف انتهای تحتانی ان را به نحوی می تراشند که بتوان آن را در قسمت خالی پایه قرار داد.

اشکال اجرایی این طرز پیوند که محکم ترین انواع پیوند انتهایی می باشد در این است مه تراش پیوندک و تهیه جای ان در پایه باید به قسمی باشد که این دو قسمت کاملاً در یکدیگر قرار گیرند و در موقع اتصال آنها به یکدیگر فضای خالی و هوا بین جدارهای آنها نباشد یعنی پایه و پیوندک کاملاً به یکدیگر بچسبندند.بستن پیوندک و پوشاندن آن با چسب در پیوند ترصیعی نیز لازم است.

ب)- پیوند جانبی: در پیوند جانبی بدون قطع انتهای پایه پیوندک را در منطقه ای از سطح جانبی آن نصب می نمایند.

پیوند قاشی

از این پیوند زمانی استفاده می شود که درخت پوست نمی دهد و پایه و پیوندک در حالت خواب هستند.روش کار بداین ترتیب است : 1- برای آماده کردن پیوندک شاخه ای که قطر آن 1 تا 5/2 سانتی متر است انتختاب کرده برش با زاویه 45 درجه در زیر جوانه ، سپس از 5/2 سانتیمتری بالای جوانه یک برش مورب به طرف پائین در داخل ساقه زده می شود تا به برش اول برسد.در پا یه نیز برشهایی کاملاً مشابه پیوندک ایجاد کرده پس از حذف قسمت زائد آن ایه و پیوندک را با هم جفت می کنند و می کوشند تا لایه های زاینده کاملاً در تماس با یکدیگر قرار گیرند .در محل پیوند جوانه را باید با نوارهای پلاستیکی ویپه پیوند جوانه یا مواد مشابه محکم نگه داشت.پوشاندن پیوندگاه با چسب پیوند ضروری است ولی باید متوجه بود که روی جوانه چسب زده نشود ممکن است اطراف محل پیوند را با خاک پوشانده اند تا از خشک شدن محل پیوند جلوگیری شود.

پیوند مهاری: گاهی روی درخت شاخه های بزرگی وجود دارند که زاویه آنها با تنه اصلی کم است و خطر شکسته شدن دارند برای جلوگیری از این مشکل یک شاخه کوچک مناسب (پیوندک) در نزدیکی شاخه بزرگی که قرار است. بر روی آن پیوند زده شود( پایه) برگزیده به اندازه ای که لازم است کوتاه می گردد. وبه روشی مشابه پیوند اتصالی به شاخه اصلی پیوند زده می شود.

انواع مختلف پیوندهای مجاورتی:

در عمل سه نوع پیوند مجاورتی تشخیص می دهندکه عبارت است از پیوند مجاورتی انتهائی ، جانبی و شکمی ( کمانی)

پیوند مجاورتی انتهائی: در این پیوند انتهای پایه را قطع نموده مانند انتهای پایه در پیوند نیمانیم تراش می دهند.برای تهیه پیوندک پوست نقطه از شاخه را برداشته تا جایگاهی برای انتهای پایه ایجاد شود.پس از قرار دادن پیوندک روی پایه این دو را محکم با یکدیگر بسیه و اطراف آن را با چسب پیوند می پوشانند.

پیوند مجاورتی جانبی: در این قسم پیوند انتهای شاخه پیوندک و پایه را قطع نمی کنند بلکه در نقطه از طول ساقه هر کدام از دو قسمت نامبرده مقداری از پوست درخت را با چاقوی پیوند زنی می تراشند بنحوی که چوب پیوندک و پایه در سطح آنها از یک قشر سلولهای طبقه مولده پوشیده شده ظاهر گردد.پس از قرار دادن پیوندک و پایه پهلوی یکدیگر انها را محکم بسته و با چسب اطراف پیوندک و پایه را می پوشانند.

پیوند مجاورتی کمانی ( شکمی) : این طرز پیوند شباهت نام به پیوند شکمی دارد و طرز عمل طبق طرز اجرای پیوند شکمی است.یعنی در نقطه مناسبی روی پایه دو شکاف عمود به یکدیگر که نسبت به شاخه یکی عرضی و دیگری در امتداد طول ساقه قرار گرفته است ایجاد می نماید.در پیوند مجاورتی شکمی باید توجه نمود که شکاف عرضی در قسمت پائین شاخه یعنی نسبت به جوانه انتهایی زیر شکاف طولی قرار گیرد.

در موقع تهیه پیوندک باید دقت کرد که تراش انتهایی ان از 5 تا 10 میلی متر بالاتر و در طرف مقابل یک جوانه شروع شود زیرا این جوانه است که بعداً یعنی پس از جوش خوردن پیوندک و قطع آن از درخت مادری شاخه مطلوب را ایجاد خواهد نمود.

پیوند نباتات تیغی: نباتات تیغی که کاکته نیز نامیده می شوند گیاهانی هستند که بنابر مقتضیات محل رویش که دارای هوای گرم و خشک می باشد برگهای خود را از دست داده اند و دارا یتیغهای زیاد گردیده اند و علاوه بر این ساقه ها انها سبز و گوشتی یعنی نرم مانده است و مقدار زیادی اب در خود ذخیره نموده است .این گیاهان که اغلب دارای شکلهای غیر عادی و قابل توجه می باشند در اثر پیوند تغییر شکل داده بیشتر موجب اعجاب می شود.

در نباتات تیغی پیوند فصل گل دادن گیاه را تغییر داده و موجب بقای انواعی که در شرایط گلخانه ها نمی توانند روی ریشه خود زندگانی کنند می گردد.

طرز عمل : از نظر پیوند انواع نباتات تیغی را به دو دسته تقسیم می کنند یکی گیاهان تیغی پهن و نازک و دیگری تیغهای گرد و استوانه ای (کروی شکل )

برای پیوند کردن دسته اول شکافی در انتهایفوقانی پایه و یا روی سطح جانبی آن ایجاد نموده پیوندک را پس از آنکه پوست قسمتی که باید با پایه جوش بخورد یعنی انتهای تحتانی آن برداشته شد این قسمت را در پایه داخل می کنند و سپس پیوندک را به وسیله دو یا سه تیغ از همان پایه در محل ثابت نگاه می دارند.جهت بستن پیوند ریسمان احتیاج نیست.

در دسته دوم انتهای فوقانی پایه را کاملاً افقی قطع نموده و پس از آنکه پیوندک را نیز به همین ترتیبق حاضر کردند ، پیوند را روی پایه قرار داده ریسمانی که از روی پیوندک عبور کرده و از زیر گلدان هم می گذرد به یکدیگر می بندند تا در اثر تکان خوردن گلدان یا وزش بادی پیوندک از جای خود تکان نخورد.( قبل از ریسمان می توانیم پنبه ، پشم و یا پارچه را روی پیوندک قرار دهیم )

پیوند شکافی جانبی

در پیوند شکافی جانبی طرز عمل کاملاً شبیه به طریقه پیوند ترصیعی است با این تفاوت که در پیوند جانبی به جای انکه قسمتی از پایه را به طور عمودی در آورند انم را بطور مایل به نحوی شکاف می وهند که شکاف به مرکز یعنی وسط ساقه پایه نرسد.در غیر این صورت علاوه بر دشوار شدن ، علاج زخم حاصله استقامت تنه پایه را نیز کم می کند و در اثر جزیی ضربت این قسمت فوقانی آن در محل پیوند از بقیه ساقه جدا می شود.

پیوند جانبی زیر پوست

در پیوند تاجی پوست پایه را به وسیله چاقوی پیوند زنی جدا کرده بدون اینکه پوست شکافی بخورد ( در پایه هی جوان ) پیوندک را زیر پوست یعنی بین پوست و چوب پایه قرار می دادند.در پیوند جانبی زیر پوست نیز این عمل اجرا می شود ولی از آنجایی که انتهای پایه قطع نشده باید از سه طرف یعنی بالا و دو طرف چپ و راست به وسیله یک شکاف افقی و عمودی پوست پایه را به طول 4 تا 5 سانتی متر قطع و از بدنه پایه جدا نمود.پیوندک را که مانند پیوندک در پیوند تاجی تراشیده اند روی چوب لخت یعنی بدون پوست پایه قرار می دهند و پوست پایه را که قبلاً جدا کرده بودند ولی هنوز از یک طرف به پایه متصل است روی پیوندک قرار داده با ریسمان محکم می بندند.

پیوند نیمانیم جانبی

در این پیوند پیوندک را مانند پیوند نیمانیم ساده یا شکاف دار تهیه می نمایند و قسمتی از پوست پایه را به طول 2 تا 3 سانتی متر یعنی به اندازه طول مقطع پیوندک برداشته و شکافی در چوب پایه ایجاد می نمایند.( در پیوند انگلیسی جانبی شکاف دار) مانند پیوند نیمانیم معمولی و یا انتهای پیوندک و پایه را به یکدیگر متصل می کنند.

پیوند پلی

در میان فواید پیوند گفتیم که برای حفظ درختانی که در زمستان از حیوانات جونده صدمه دیده اند و محکوم به خشک شدن و از بین رفتن هستند از پیوند پلی استفاده می کنند.نوع پیوندی که موردئ استفاده قرار می گیرد تقریباً پیوند نیمانیم جانبی ساده می باشد.

تهیه پایه : برای تهبیه پایه به طریق زیر عمل می کنند:

1- بالای قسمتی از پایه که صدمه دیده و به فاصله 10 تا 15 سانتیمتر از زخم تنه پوست درخت را در چند نقطه می تراشند به قسمی که قسمتهای تراشیده شده به فواصل مساوی و مرتب درز اطراف تنه قرار گیرد.تعداد این نقاط نسبت به ضخامت تنه درخت از 3 تا 5 و گاهی بیشتر تفاوت نمی کند.

4- خاک پای درخت را بر می دارند تا قسمت تحتانی کله یا یقه درخت و یا چند ریشه ضخیم ظاهر گردد.روی این قسمت اخیر و در مقابل تراشهای تنه درخت پوست چند نقطه را بر می دارند.تعداد تراشهای بالا و زیر زخم باید مساوی و محلشان مقابل یکدیگر باشد.بدین قسم عمل تهیه پایه خاتمه می یابد.

تهیه پیوندک

شاخه هایی که طول آنها مساوی فاصله بین دو قسمت متقابل و تراشیده تنه و ریشه است از پایه مادری جدا نموده و دو انتهای آن را بطور مورب یعنی مانند پیوند نیمانیم ساده قطع می کنند.

اتصال پیوندک و پایه

دو سر پیوندک را روی قسمتهای تراشیده تنه و ریشه درخت قرار داده به وسیله میخ مفتولی به طول 2 تا 3 سانتی متر در جای خود ثابت نگه می دارند.( زیرا ریسمان استحکام و قدرت مافی برای نگه داشتن پیوندک را در جای خود ندارد) و اطراف زخمهای پیوند را با مقدار زیادی چسب می پوشانند

پیوند جوانه

در عمل دو نوع پیوند جوانه مشاهده می شود.یکی پیوند جوانه زیر پوست که نزد باغبانان به پیوند شکمی معروف است و دیگری پیوند لوله.

1) – پیوند شکمی : در این پیوند ، پیوندک فقط از یک جوانه تشکیل شده و آنرا در نقطه اختیاری از طول ساقه پایه زیر پوست قرار مسی دهندذ.

تهیه پایه : برای اینکه نتوان جوانه پیوندک را زیر پوست ساقه قرار داد لازم است که پوست پایه به آسانی از چوب آن جدا شود و این امر ممکن نیست مگر اینکه شیره نباتی در جریان باشد یعنی پایه تا اندازه ای دارای فعالیت حیاتی باشد و به اصطلاح معروف پایه آب دار بوده پوست بدهد و این امر فقط در بهار و پائیز میسر است زیرا در زمستان شیره نباتی راکد بوده و در تابستان نیز گرمای هوا تا اندازه ای پوست پایه را خشک نموده مانع از جدا شدن آن از چوب می گردد.

برای تهیه پایه به طرق مختلف عمل می نمایند.بطور معمول دو شکاف کم عمق بوده و عمود بر یکدیگر یکی کوتاه و افقی و دیگری طویل ( در حدود 2 تا 3 سانتی مت ) و عمودی روی ساقه پایه انجام می گیرد.در صورتیکه پایه حاضر برای پیوند کردن باشد به آسانی می توان با نوک چاقوی پیوند زنی پوست دو طرف عمودی پایه را از چوب جدا نمود و پس از قرار دادن پیوندک زیر پوست عمل پیوند کردنه را انجام داد.

در بعضی از درختان مانند درخت پسته که دارای شیره می باشد پس از خراش دادن پوست آنها را از محل زخم شیره جاری شده و اگر جوانه پیوندک زیر شکاف باشد این شیره روی آنرا پوشانده و مانع جوش خوردن پیوند می گردد.برای رفع این مانع کافی است که شکاف افقی را پائین یعنی زیر شکاف عمودی قرار دهند.در این صورت جوانه پیوند بالای شکاف افقی واقع شده شیره درخت از زیر آن جاری می گردد و صدمه دای به پیوندک نمی زند.

بعضی از باغبانان برای دو شکاف 3 شکاف روی پایه می دهند.دو شکاف عمودی به فاصله تقریبی 5 تا 10 میلیمتر و یک شکاف افقی که وسط دو شکاف عمود را به یکدیگر متصل نماید.

در این طرز تهیه پایه قطعات پوست پایه را به طرف بالا و پائین برگردانده جوانه پیوندک را روی چوب می گذارند و پس از قرار دادن مجدد پوست پایه را روی پیوندک آنرا با ریسمان می بندند.

اگر پایه جوان باشد به یک شکاف عمودی اکتفا می کنند. این طرز عمل در اصفهان انجام می شود و بتوان تا اندازه ای آن را خم کرد زیرا برای قرار دادن پیوندک باید درخت را بطرفی که شکاف واقع شده خم کرد تا در اثر این عمل دو لب شکاف از هم دور شده پوست پایه از چوب جدا شود.در این موقع جوانه یعنی پیوندک را زیر پوست پایه جای داده درخت را رها می کنند تا بحال اول خود برگردد.

تهیه پیوندک : روی شاخه کاملاً رسیده جوانه انتخاب می کنند و برای جدا کردن آن از شاخه دو شکاف افقی یکی بالا و دیگر یپائین ئ جوانه روی پوست شاخه جدا می نمایند تا هوا نتواند طبقه مولده زیر پوست پایه و پیوندک را خشک نماید.معمولاً برای جلوگیری از هر پیش امد اول پیوندک را تهیه نموده در مقداری آب یا محل مرطوبی مانند دهان نگاه می دارند و پس از آن اقدام به تهیه پایه می کنند.

قرار دادن پیوندک روی پایه : برای انجام این عمل با چاقوی پیوند زنی دو لب پوست پایه را در طول شکاف عمودی بلند کرده و انتهای تحتانی آن پیوندک را زیر پوست پایه قرار داده بطور ملایم به طرف پائین فشار می دهندتا تمام پیوندک زیر پوست قرار گیرد.بعد بالا و پائین پیوندک را با ریسمان می بندند.در پیوند شکمی احتیاج به چسب پیوند نیست زیرا در این نوع پیوند پوست پایه تمام قسمتها را می پوشاند و محلی برای هوا کشیدن و یا دخول اجسام نامناسب زیر پیوندک وجود ندارد.

2- پیوند لوله: در این نوع پیوند بجای اینکه فقط یک جوانه با مقداری از پوست پایه را بعنوان پیوندک مورد استفاده قرار دهند پوست درخت را به شکل استوانه یا لوله که طول ان در حدود 3 تا 4 سانتی متر می باشد و فقط یک جوانه روی آن قرار دارد جدا نموده و به همان شکل دور ساقه پایه قرار می دهند. در این صورت طرز تهیه پایه بنابر اینکه آنرا قطع می کنند و با انتهای پایه پس از جوش خوردن پیوند از بقیه پایه جدا می شود فرق می کند.

تهیه پیوندک : پس از آنکه انتهای فوقانی شاخه حامل پیوندک را به 2 سانتیمتر بالاتر از محل جوانه قطع کردند از دو سانتیمتری زیر جوانه نامبرده با شکافی افقی پوست شاخه را بطور استوانه یعنی دور تا دور از چوب پیوندک جدا می نمایند.

تهیه پایه : بطور معمول پیوند لوله ای را روی شاخه های جوان که قطر آنها تقریباً به اندازه یک مداد یعنی کمتر از یک سانتیمتر است می زنند.برای این کار نوک پایه را نیز قطع کرده و پوست آنرا به شکل نوارهایی تا محلی که پیوندک باید قرار گیرد جدا می نمایند یدون اینکه نوارهای پوست از پایه بریده شود.

برای نصب پیوندک روی پایه انتهای پایه را که پوست آن برداشته شده داخل استوانه پیوندک نموده قسمت اخیر را در طول پایه می لغزانند تا به محلی که قطر پایه و پیوندک یکی باشد برسد.در این محل دو طبقه مولده با یکدیگر کاملاً تماس حاصل می نماید و بدون اینکه محتاج به بستن باشیم پیوند و پایه به هم می چسبند.

در موقع اجرای عمل دو حالت پیدا می شود؛ ممکن است پیوندک قطورتر از پایه باشد یعنی مقدار پوست لوله پیوندک که به شکل سطح مربع مستطیل در آمده زیادتر از یکدور پایه باشد. در این صورت نوار باریکی از کنار سطح مستطیل قطع می کنند و عرض نواز حذف شده به اندازه ای است که پس از قرار دادن پیوندک به دور پایه دو لب پوستی که حاصل جوانه می باشد کاملاً با یکدیگر جفت شود این نوع پیوند را بایستی با ریسمان بست.

ممکن است پایه قطور تر از لوله پیوندک باشد در این صورت نیز لوله پیوندک را شکاف می دهند ولی عرض مستطیلی که لوله پیوندک را نشمیل می دهد کافی نخواهد بود که تمام اطراف قسمت بی پوست پایه را بپوشاند.بنابراین پس از آنکه پیوندک را به دور پایه پیچیدند قسمتی از آن که بی پوست و لخت می ماند بایدبا پوست خود پایه که در موقع تهیه ان از چوب جدا کرده بودند ولی هنوز به پایه آویزان بود پر و پوشیده شود بعد از قرار دادن پیوند روی پایه اطراف آنرا با ریسمان می بندند و زخمها را با چسب پیوند می پوشانند .این طرز اخیراً در استعمال زیاد درخت گردو است.

پیوند شاخه قبل از جدا کردن پیوندک از پایه مادر( پیوند مجاورتی)

پیوند مجاورتی تنها پیوندی است که ممکن است بدون دخالت انسان انجام گیرد ودر طبیعت زیاد دیده می شود.این طرز پیوند از ازمنه قدیم مرسوم بوده است.در چنکلها و باغات دو تنه درخت یا شاخه انها در اثر تماس دائم و سائیده شدن به یکدیگر پوست بین انها از بین رفته دو طبقه مولده با یکدیگر جوش می خورد.

احتیاط های لازم در موقع پیوند کردن نباتات تیغی:

1- سطح مقطع در پیوندک و پایه کاملاً صاف باشد.2- عمل باید به سرعت انجام گیرد تا رطوبت دو مقطع خشک نشود.3- در موقع اتصال دو قسمت پیوند باید مقطع پیوندک را چند مرتبه روی انتهای پایه بمالند تا حباب هوا بین پایه و پیوندک باقی نماند.4- موقع پیوند نباتات تیغی از اواخر بهار تا اول ماه سوم تابستان می باشد. 5- در تمام مدتی که پیوند جوش نخورده است گلدان را باید در آفتاب قرار داد.

مواظبت نهال پیوند شده : معمولاً در نواحی سردسیر که شدت سرما و یخبندان زیاد است ، بهتر است پیوندهای بهاره و پیوند آخر تابستان را با پوشش سبکی مانند کاه بلند( کلش ) و یا انباشتن برگ خشک در اطراف پیوندک از گزند سرما حفظ نمائید.

بالا رفتن شیره نباتی در درخت علل زیاد دارد که یکی از مهمترین آنها وجود شاخه یا جوانه فعال در انتهای فوقانی گیاه می باشد.این جوانه مانند تلمبه ای کرده شیر نباتی را بطرف خود می کشد و به همین جهت است که شاخه های فوقانی درخت همیشه شاداب تر و پررشد تر و قوی تر از شاخه هایی است که زیر شاخه انتهایی درخت قرار گرفته است.

پیوند از نظر فیزیولوژیکی و بیولوژی

پیوند زدن که در حقیقت عبارت از زخم کردن و قطع مقدار زیادی از شاخ و برگ گیاه و بعداً مجبور کردن دو نبات مختلف به زندگانی با یکدیگر است، تغییرات فیزیولوژیکی و بیولوژیکی مخصوصی در گیاه پیوندی جدید به وجود می آورد.

جوش خوردن پیوندک و پایه

برای اینکه فسمت های مختلف دو گیاه بتواند با یکدیگر زندگانی کرده و تولید نهال جدید کند و بهره کافی دهد باید اتصال این دو قسمت با یکدیگر کامل باشد یعنی باهم جوش خورده یکی شود.این موضوع ممکن نیست مگر آنکه پایه و پیوندک با یکدیگر نمو نموده و سلولهای محل اتصال با یکدیگر شروع به فعالیت کرده نسج جوانی به وجود آورد.برای حصول این مقصود، باید دو طبقه مولده پایه و پیوندک با یکدیگر منطبق شده به یکدیگر بچسبند یعنی هیچ قسم مانع از مایع یا جامد و یا بخار بین آنها قرار نگیرد.

در نباتات علفی تقریباً تمام سلولهای پایه و پیوندک نمو کرده یک نوع سنجش پارانشیمی تولید می کند که فضای بین پایه و پیوندک را پر می نماید.در نباتات خشبی این عمل تقریباً فقط بوسیله سلولهای طبقه مولده انجام می گیرد.پس از آنکه فضای بین پایه و پیوند به وسیله این نسج پر شد یک طبقه از سلولهای آن تبدیل به طبقه مولده شده و شبیه پلی رابط بین طبقه مولده پایه و این طبقه در پیوندک می شود که من بعد مانند کامبیوم معمولی درخت در داخل تولید آوندهای چوبی نموده و در خارج تشکیل آوندهای آبکشی می دهدو بدین ترتیب اتصال و یکسره شدن آوندها از پایه به پیوند عملی می شود.

در نباتات دو لپه اگر مانع تجانس پایه و پیوندک در بین نباشد جوش خوردن دو قسمت درخت پیوندی حتمی است ولی در نباتات یک لپه این امر غیر ممکن است و اگر هم پایه با پیوندک جوش بخورد دوام آن حداکثر یک سال خواهد بود.( بنا بر تجربیات شوبرت در کتاب مولیش) علت عدم موفقیت درپیوند کردن نباتات یک لپه مانند درخت خرما ، فقدان ساختمان ثانوی و عدم وجود طبقه مولده متصل به هم می باشد.

قرابت پیوندک با پایه

جوش خوردن پایه و پیوندک تابع دقت در عمل قرار دادن پیوندک روی پایه می باشد ، یعنی دو طبقه مولده باید حتماً با یکدیگر تماس حاصل کنند ولی برای منظور مورد بحث یعنی جوش خوردن دو قسمت با یکدیگر این شرط کافی نیست زیرا علاوه بر لزوم تطبیق دو طبقه مولده طبیعت دو گیاه مورد عمل نیز باید با یکدیگر وفق دهد و یا به عبارت دیگر تجانس و قرابتی نیز بین انها برقرار باشد.تا عمر درخت پیوندی زیاد شده و بهره کافی دهد.در پاره ای از نباتات مشاهده می شود که دو نوع گیاه مختلف مانند درخت گلابی و درخت به کاملاً با یکدیگر جوش خورده تولید درختی پر بهره و نسبتاً قوی می نماید.در بعضی از درختان دیگر حتی افراد یک جنس را که ژانر می نامند نمی توان با یکدیگر پیوند نمود مثلاً سیب و گلابی که هر دو از یک جنس ولی جور مختلف می باشند اغلب با یکدیگر جوش نمی خورند و اگر هم اتفاقاً پایه .و پیوندک با یکدیگر جوش خورد عمر درخت پیوندی خیلی کوتاه می باشد و از نظر اقتصادی کم بهره خواهد بود.این قرابت و تجانس که امری است طبیعی گاهی به اندازه کار پیوند زدن را مشک می کند که پاره ای از درخت های سیب را نمی توان با یکدیگر پیوند نمود.مثلاً درخت سیبی که دارای چوب نرم است و درخت سیبی که چوب آن سخت می باشد با یکدیگر قابل پیوند نیست.

موضوع تجانس بین پایه و پیوند که از مسائل مهم پیوند زدن و یکی از شرایط لازم موفقیت در عمل پیوند می باشد کاملاً تجربی است .یعنی فقط عمل و ازمایش نشان می دهد که چه نوع گیاهی یانبات دیگر قابل پیوند کردن است.

در قاعده عمومی و بطور کلی می توان گفت که گونه های مختلف یک جنس با یکدیگر قابل پیوند کردن می باشد.موفقیت در پیوند دو جنس مختلف مشکل و به طور استثناء حاصل می شود ودر چنین مواقع درخت پیوندی ضعیف و یا کم عمر است و پیوند افراد و خانواده مختلف با یکدیگر غیر ممکن است.

اثر متقابل پیوندک و پایه روی یکدیگر و نتایج آن

عده ای از دانشمندان ( من جمله مولیش) معتقد هستند که پایه و پیوندک در یکدیگر تاثیر ندارند زیرا هیچ یک از تغییرات حاصله ارثی نیست و با بذر قابل تکثیر و تولید مجدد نمی باشد.دسته ای دیگر مانند دانیل و بوف عقیده دارند که تاثیر متقابل دو قسمتی که با یکدیگر زندگانی می کنند زیاد است و این تغییرات ارثی می باشد و حتی ممکن است منجر به ایجاد گونه جدیدی بشود مانند بذری که از پیوند کلم معمولی روی ریشه شلغم به دست می آید.

1- در پاره ای از درختان رنگ میوه و یا رنگ برگ و گل در اثر انتخاب پیوند مناسب تغییر می کند مثلاً اگر یک گوجه فرنگی را که دارای برگهای قرمز رنگ است روی گوجه آمریکایی پیوند کنند رنگ برگ آن تیره تر می شود تا آنکه همان گونه را روی گوجه معمولی پیوند بزنند.

2- نتیجه دیگر اثر متقابل پایه و پیوندک مقاومت بیشتر درخت پیوندی به بیماریها و سرمای زیاد می باشد.

3- یکی دیگر از تاثیرات پیوند کردن درختی کم شدن عمر بعضی از درختان پیوندی است.هر گاه پسته معمولی را روی درختی از گونه خود و یا از گونه آتلانتیکا پیوند کنند درخت پیوندی در حدود دویست سال عمر می کند ولی درخت پسته ای که در آن پیوندک پسته معمولی و پایه درخت بنه با چاتلانقوش باشد بیش از 60 یال عمر نمی کند

فواید پیوند

1- در گیاهانی که نمی توان آنها را با قلمه و یا پا جوش ازدیاد نمود برای حفظ مشخصات خارجی و داخلی یعنی ژنتیکی پایه مادری از پیوند استفاده می نماید به عبارت دیگر پیوند کردن تغییری در خواص ظاهری و یا باطنی پیوندک نمی دهد.

2- درختان کهن که به علتی قسمت هوایی ان از بین رفته و یا فرسوده شده باشد ولی ریشه آن قوی و فعال است می توان ان درخت را به وسیله پیوند جوان کرد و این عمل را نسبت به نوع درخت تا حداکثر 5 مرتبه تکرار نمود.

3- در درختان ضعیف که مقدار ریشه در آنها کم بوده و یا طبیعاتاً قادر به جذب شیره خام به اندازه کافی نمی باشند با پیوند کردن شاخه ریشه داری به تنه ان جبران کمبود شیره خام را نموده قسمت هوایی چنین درختی قوی می گردد.این کاملاً کاملا شبیه به تزریق خون در بدن بیماری است که مقدار زیادی از خون خود را از دست داده باشد با این تفاوت که نزد انسان پس از یک یا چند مرتبه تزریق کمبود خون تامین شده و تکرار عمل لازم نیست ولی در درختان این تزریق شیره خام اضافی باید همیشگی باشد و به این جهت است که با پیوند کردن پایه ریشه داری که در نزدیکی درخت مورد عمل کاشته شده برای همیشه منبع شیره خامی در دسترس آن قرار می دهند.

4- اغلب اتفاق می افتد که در زمستان جانوران جونده مانند خرگوش به باغ آمده پوست درختان را می جوند و از این را ه اغلب باعث خشک شدن درخت می گردند.برای نجات درخت از مرگ حتمی کافی است دو سر شاخه جوان را در بالا و زیر خم حاصله از دندان جانور به طوری که بعداً شرح خواهیم داد پیوند کنند.

پس از دو یا سه سال شاخه های جوان پیوند شده قوی گردیده و علاوه بر رساندن مقدار کافی شیره خام به درخت وزن قسمت هوایی آن را نیز تحمل نموده تاج درختبر جا می ماند و در این موقع اگر شدت آسیب زیاد باشد به حدی که نتوان باقی مانده تنه زخمی درخت را یعنی قسمتس که بین دو محل پیوند قرار گرفته نگاه داشت آن را قطع می کنند و درخت به جای یک تنه دارای چهار پایه خواهد شد.

5- هر گاه درختی در محل معینی نتواند به وسیله ریشه خود تهیه مواد غذایی کند از پیوند استفاده نموده درخت مطلوب را روی پایه دیگری که قرابت و تجانس با درخت مورد بحث داشته باشد پیوند می نمایند مانند بادام که در اراضی مرطوب نمی توانند زندگانی کنند و یا رازقی در خاکهای آهکی در این صورت بادام را روی گوجه و رازقی را روی یاس معمولی که قادربه زندگانی در خاک آهکی می باشد پیوند می کنند.

6- در درختانی که روی ریشه خود ضعیف و یا زیادتر از حد معمول و لازم قوی می شوندباغبان با پیوند نمودن این نوع درختان روی پایه مناسب دیگر قدرت و یا ضعف قسمت هوایی درخت مورد عمل را بنابر میل خود تغییر می دهد.مانند پیوند درخت گلابی روی پایه به.درخت به طبیعتاً کوتاه و تقریباً درختچه است و ریشه آن نیز کم و سطحی می باشد.پیوند درخت گلابی روی درخت به از این ضعف و کمی ریشه استفاده نموده کوتاه و کم رشد می شود ولی در عوض دارای میوه شیرین تر و کمی مرغوب تر می گردد.

7- در پاره ای از درختان مانندپسته گل نر و ماده از یکدیگر مجزا و روی دو درخت جدا قرار دارد به نحوی که اگر تمام درختان پسته در باغی به تنهایی از درخت نر یا ماده تشکیل شده باشند آن باغ هیچگاه بهره نخواهد داد.و لازم است حتماً هر دو نوع درخت را نزدیک یکدیگر کاشت.معمولاً در بدر تاسیس باغ پسته برای هر 9 عدد درخت پسته ماده یک درخت نر به منظور تامین مقدار لازم پلن یا گرده برای تلقیح می کارند ولی در اغلب باغات کهنه مانند باغات پسته دامغان مشاهده می شود که تمام درختان باغ از نوع ماده می باشندو مقدار حصول باغ پسته بسته به وزش باد یا وجود یک درخت یا چند درخت نر در باغات مجاور می باشد و بنابراین اولاً درختان هر سال میوه نمی دهندو یا اگر میوه دار شوند، مقدار آن سیار کم می باشد.برای رفع این عیب و اصلاح باغ کهنه باید از پیوند استفاده نمود.به این طریق که روی پاره ای از درختان ماده که به فاسله منظمی از یکدیگر قرار دارند یک شاخه را باجوانه درخت نر پیوند می نمایند تا هر سال مقدار کافی گرده برای بارور کردن گلهای ماده موجود باشد و بهره برداری از باغ هر سال منظم و مرتب گردد.

8- معمولاً گیاهانی که از بذر یا هر وسیله غیر تناسلی به غیر از پیوند به وجود می آیند پس از مدتی زندگانی و رسیدن به حد بلوغ که بطور متوسط 6تا 7 سال به طول می انجامد شروع به میوه دادن و یا گل کردن می نماید.در صورتی که اگر همین درختان بوسیله پیوند زیاد شوند پس از مدت کوتاهی که حداکثر از 2تا3 و یا 4 سال تجاوز نمی کند شروع به گل کردن و میوه دادن می نماید. بنابراین یکی دیگر از فواید پیوند تسریع در بهره برداری می باشد.

9- در آزمایشگاه ها مخصوصاً در مورد اصلاح میوه و یا ایجاد انواع جدید بوسیله دو رگ گیری لازم است که قبلاً نوع میوه حاصله مورد آزمایش قرار گیرد و کاشتن بذر همیشه حصول مقصود را به تاخیر می اندازد در صورتی که پیوند دوره آزمایش را کوتاه می کند.

10- در پاره ای درختان پیوند قدرت بار دادن درخت پیوندی را زیاد می کند.

11- معمولاً تکثیر مکرر گیاهی در مدت طولانی با تقسیم ریشه یا بذر خالص نیکو و جلب توجه گیاه را از بین برده و محصول نامرغوبی جایگزین میوه یا گل مرغوب آن می گردد و این خاصیت در اصطلاح علمی انحطاط یا دژنرسانس نام دارد .مثلاً گل کوب را هر گاه به وسیله تقسیم غده ریشه ازدیاد نمایند پس از مدتی گلها کوچک و نامرغوب می شود.برای جلوگیری از انحطاط و یا اقلاً به تاخیر انداختن آن می توان از قلمه و یا پیوند استفاده نمود.

12- بعضی از درختان تولید پاجوش فراوان می کنند. پاجوش زیاد باعث ضعف درخت می شود و قطع و بر طرف کردن آنها نیز دشوار و مستلزم مراقبت دائمی و هزینه می باشد.مانند انواع یاس درختی و پاره ای از گل های سرخ و نسترن برای رفع این زحمت اغلب گل یا میوه مطلوب را روی پایه ای که طبیعتاً پاجوش نمی دهد پیوند می نمایند.

13- اغلب مشاهده می شود که درختی با دارا بودن تمام شرایط لازم برای میوه دادن مانند سن بلوغ قدرت کافی و عدم شاخ و برگ زیاد معهذا میوه نمی دهد.علت این امر هنوز کاملا روشن نیست ولی تجربه نشان داده است که هر گاه چند جوانه گل از درخت همجنس روی یکی از شاخه های آن پیوند کنند درخت مورد عمل در سالهای بعد مرتباً میوه خواهد داد.

فصل پیوند

بنابر آنچه بیان شد موقع پیوند زدن زمانی است که گیاه در دوره فعالیت یعنی شیره نباتی در جریان باشد.بنابراین از نظر علمی در هر موقع از ستال به استثنای موقعی که گیاه در دوره استراحت به سر می برد و شیره نباتی راکد گردیده می توان عمل پیوند را انجام داد.

این نظریه در عمل به اشکالاتی بر می خورد که عملا موقع پیوند زدن را محدود می کند.

1- مقدار زیاد شیره نباتی مانع ایجاد تماس بین پیوندک و پایه در ناحیه طبقه مولده و جوش خوردن آنها با یکدیگر می شود و به اصطلاح باغبانان پیوندک در شیره نباتی مایع مانع ایجاد تماس بین پیوندک و پایه در ناحیه طبقه مولده و جوش خوردن آنها با یکدیگر می شود و به اصطلاح باغبانان پیوندک در شیره نباتی خفه می گردد.

2- حرارت زیاد باعث تبخیر فوق العاده پیوندک شده و قبل از آنکه سلولهای طبقه مولده یکی شوند و شیره نباتی کافی به پیوندک برسد، گرما پیوندک را خشک نموده از بین می برد.

3- سرمای زمستان و یخبندان و بطور کلی حرارت کمتر از 10 درجه در هوای اطراف پیوندک نیز مانع فعالیت سلولهای نامبرده گردیده جوش خوردن پیوند را غیر ممکن می سازد.

بنابر آنچه گفته شد عملاً در دو فصل بطور حتم می توان گیاهان را پیوند کرد .یکی در فصل بهارپس از بیدار شدن پایه و قبل از انکه شدت جریان شیره نباتی زیاد شود و یا انکه سرمای اول بهار مانع فعالیت سلولهای قسمت هوایی گیاه گردد و دیگری در اواخر تابستان و یا ائایل پائیز (بنا بر نوع درخت ) که جریان شیره نباتی تا اندازه ای کند شده و سرمای زمستان هنوز فرا نرسیده است.بدیهی است که هر گاه ممکن شود با وسایل مناسبی از اثر سوء گرمای تابستان جلوگیری به عمل آید و یا آنکه گرمای هوای محل اجازه دهد می توان درفصل نامبرده نیزعمل پیوند را انجام داد.

وسایل و لوازم پیوند زدن

این ادوات عبارتند از : اره بزرگ و کوچک – داسک – قیچی باغبانی – چاقوی پیوند زنی – داس مخصوص جهت تهیه پایه در پیوند اسکنه – ریسمان و چسب پیوند می باشد.

ریسمانی که در پیوند زدن به کار می رود باید دارای شرایط زیر باشد :

1- در مقابل آفتاب و رطوبت زود نپوسد.

2- ریسمان باید به اندازه کافی قابل کشش باشد تا مانع نمو قطری پایه در محل پیوند نگرددزیرا اگر ریسمان فاقد این خاصیت باشد پیوندک از بالای محل پیوند نمو زیاد نموده و متورم می گردد در صورتی که پایه در آن نقطه نازک و ضعیف می ماند و این امر ممکن است در آتیه باعث سستی درخت پیوندی گردیده و در اثر جزیی حادثه و یا وزش باد نسبتاً شدیدی قسمت پیوندی درخت از پایه جدا شود.

3- ریسمانی که برای بستن به کار می رود نباید در اثر رطوبت کوتاه شود و یا به اصطلاح معروف « آب برود» زیرا در این صورت ریسمان کوتاه شده به پایه و پیوندک فشار وارد آورده مانع نمو و رشد قطری شاخه می گردد.در عین حال رطوبت و حرارت نباید موجب طویل شدن ریسمان گردد چه در این جالت ریسمان از دو شاخه باز شده و نتیجه مطلوب ازبستن پیوندک و پایه حاصل نمی شود.هر اندازه درخت قوی و ضخیم تر است ریسمان نیز باید کلفت تر و محکم تر باشد.

4- ریسمان باید به اندازه کافی محکم باشد تا در اثر قطور شدن شاخه ریسمان قبل از موقع مناسب پاره نشود.

انواع ریسمان

ریسمانهای مختلفی که برای بستن پیوندک به کار برده می شود عبارت است از : ریسمان پشمی – پنبه ای – علفی و یا پوست پاره ای از درختان مانند پوست درخت بید و غیره.

برای بستن انواع پیوند های نازک و متوسط ریسمان پشمی وسیله خوبی است .رطوبت در این نوع ریسمانها تاثیر ندارد.مخصوصا اگر در موقع تهیه آنها شم مورد استفاده را مدتی در روغن گذارده باشند.قوه کشش پشم نیز به اندازه کافی می باشد.

در رسمان پنبه ای نیز تغییرات جوی مخصوصا رطوبت تاثیر نداردولی قوه کشش آن کم است و در بستن درختان سریع الرشد مانع نمو قطری محل پیوند می شود .ریسمان پنبه ای بیشتر برای بستن درختان ضخیم و آنهایی که نمو و رشد قطری کمی دارند مورد استفاده قرار می گیرد.

ماده ای که برای این منظور مورد استفاده قرار می گیرد ، چسب پیوند نام دارد و باید دارای خواص زیر باشد:

1- چسب پیوند باید در مقابل گرمای خورشید اب نشود زیرا در این صورت جوانه هایی که زیر محل پیوند قرار گرفته است ، در اثر ذوب چسب پوشیده شده و از فعالیت و نمو باز می ماند.

2- چسب پیوند باید به نحوی ترکیب شود که در مقابل سرمای اتفاقی ترک نخورد و منفذی بزای تبخیر پیوند و دخول آب و هوا زیر پیوند و پوست درخت ایجاد نشود.

3- چسب پیوند باید به اندازه کافی نرم باشد تا بتوان آنرا به آسانی روی شکافها و درخت مالید .

4- چسب پیوند باید غیر قابل نفوذ به آب و هوا باشد.

5- چسب پیوند باید از موادی ترکیب شده باشد که مضر برای سلامتی درخت نباشد ، یعنی پوست درخت را نسوزاند و سلولهای جوان را نکشد.

چسب پیوند از مخلوط کردن اجسام مختلف که هر کدام دارای چند یا یکی از خواص نامبرده می باشد به دست می آید و این اجسام عبارت است از : صمغ –سقز – قیر- زفت – موم – پیه- روغن کتان – پارافین – دوده – گل افرا – و در بعضی موارد الکل و تربانتین .در عمل تعداد معینی از اجسام نامبرده را به نسبت معین با یکدیگر مخلوط نموده مورد استفاده قرار می دهند.

ترکیب و تهیه چند نوع چسب

مخلوط اول : زفت 300 گرم – رزین 100 گرم – موم 50 گرم – پیه 25 گرم – گل افرا 25 گرم.

کلیه مواد نامبرده به غیر از گل افرا را بعد ازخرد کردن باهم ذوب نموده پس از ان گل افرا را اضافه می کنند.بعد از آنکه در اثر بهم زدن ملوط یکنواختی تهیه شد ، ان را در آب سرد ریخته آنقدر مالش می دهند تا یک جسم کروی و سفتی به دست اید.

مخلوط دوم: رزین 250 گرم – زفت 750 گرم – پیه 250 گرم – و گل افرا 500 گرم .رزین و زفت از طرفی و پیه از طرف دیگر علیحده ذوب و بعداً مخلوط شده به مجموع مواد مذاب نامبرده گل افرا را اضافه می کنند.

مخلوط سوم : رزین 5 قسمت – زفت 3 قسمت – پیه 1 قسمت – گل افرا 2 قسمت.

دو جسم اول را علیحده و پیه را جداگانه ذوب نموده باهم مخلوط می کنند و بعد گل افرا را اضافه می نمایند.

مخلوط چهارم : موم 2 قسمت – صمغ (رزین ) 4 قسمت – پیه 1 قسمت.

مخلوط پنجم:موم 400 گرم – پیه 150 گرم – سقز 100 گرم.

مخلوط ششم : موم 5 قسمت صمغ (رزین ) 16 قسمت -روغن کتان 1 قسمت – دوده یا افرا 2 قسمت.

به طوریکه ملاحظه می شود انواع چسب و طرز تهیه آن متفاوت استو هر باغبان باید مطابق آب و هوای منطقه خود با مواد نامبرده چسب مناسبی تهیه کند.

چسب سرد

مخلوط اول : رزین 1000 گرم – موم 500 گرم – الکل 180 سانتی متر مکعب

مخلوط دوم: زفت 5000 گرم – گچ نرم 1200 گرم – اکل صنعتی 900 گرم - تربانتین 600 گرم موم 100 گرم.

زفت و موم را جداگانه ذوب نموده مخلوط می کنند سپس الکل و تربانتین را با هم در مخلوط بالا ریخته مدتی هم می زنند بعد گچ را به تدریج اضافه می کنند و آنقر هم می زنند تا محلول یک دستی به دست آید.این چسب مانند کلیه چسب های سرد باید پس از سرد شدن مورد استفاده قرار گیرد.

مخلوط سوم : زفت 1100 گرم – پیه 500 گرم – موم 250 گرم – الکل صنعتی 250 گرم.

برای نگهداری چسب سرد باید مقدار کمی از آن را در جعبه فلزی که در آن کاملاً بسته شود و هیچ منفذی برای تبخیر الکل یا تربانتین نداشته باشد قرار دهند.

طرزاستعمال چسب پیوند

هنگام استعمال چسب نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد:

1- کلیه زخمهای درخت و محل پیوند را باید فوراً و بدون وقت پس از انجام عمل پیوند با چسب بپوشانند.

2- در مصرف چسب نباید صرفه جویی کرد یعنی با ید به مقدار زیاد آن را روی زخمهای درخت قرار داد.تا از نفوذ آب و هوا زیر پوست گیاه به حداکثر و به طور موثری جلوگیری به عمل آید.

3- در انتهای پیوندک اگر بریدگی وجود داشته باشد باید آن را نیز زیر چسب پیوند پوشانید.

4- در صورتی که چسب گرم مورد استفاده قرار گیرد درجه حرارت آن باید به اندازه ای باشد که انگشتان بتوانند تحمل آنرا بنمایند زیرا در غیر اینصورت گرمای زیاد چسب باعث سوختن پوست و کشته شدن سلولهای زنده طبقه مولد و بطور کلی تمام سلولهای نبات که با چسب تماس دارند می گردد.

گوجه فرنگی از جمله صیفی جاتی است که به دلایل فراوان کشت آن قابل صرفه است. زیرا این محصول در غذاهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد و آنجا که به صورت اصلی وجود ندارد به صورت رب گوجه باعث خوشمزگی غذا می شود.به همین دلیل است که در کشت گوجه فرنگی واریته هایی در نظر گرفته شده است که دقیقا با شرایط مصرف گوجه فرنگی مطابق است. گوجه فرنگی ریز در اندازه های 5 تا 20 گرمی و همین طور گوجه فرنگی هایی با اوزان تا 250 گرم تولید شده است که به خاطر استفاده از تکنیک های جدید علاوه بر مقاومت بالا در برابر بسیاری از ویروس ها و بیماری ها استعداد دوام و تازگی را تا مدت طولانی دارا می باشد. شایان ذکر است که علاوه بر تنوع شکل و اندازه رنگ های زرد و نارنجی به کمک گوجه فرنگی های قرمز آمده است.
انواع کشت گوجه فرنگی: حال که تصمیم گرفته اید در گلخانه خود بذر گوجه فرنگی را کشت کنید قبل از هر چیز باید بدانید چه نوع بذری را انتخاب و تهیه نمائید. بذر گوجه فرنگی را بر اساس نحوه مصرف آن می توان تقسیم بندی نمود زیرا این میوه را به صورت تازه خوری, رب, سس یا کنسرو می توان مصرف نمود. به همین منظور اولین تقسیم بندی بر اساس تازه خوری و صنعتی می باشد. در حال حاضر در ایران برای کشت گوجه فرنگی در گلخانه تنها از ارقام تازه خوری استفاده می شود. دومین تقسیم بندی بر اساس همرسی استوار است . که به سه دسته همرس - غیر همرس و بینابین تقسیم می شود . معمولا در گلخانه های ایران از واریته های غیر همرس در برداشت های طولانی مدت و از واریته بینابین در مناطقی که مدت برداشت کوتاه تر است استفاده می شود. سومین تقسیم بندی بر اساس وزن میوه است . امروزه برای مصرف تازه خوری گوجه فرنگی از گوجه چری با وزن 5 تا 20 گرم تا گوجه هایی به وزن 250 گرم استفاده می شود. نا گفته نماند که هر چه وزن گوجه فرنگی سنگین تر باشد مدت بیشتری برای رسیدن به باردهی نیاز دارد . مثلا گوجه چری که حدود 5 تا 20 گرم است پس از نشاء حدود 60 روز برای برداشت محصول نیاز دارد. به تازگی در بازار تولید واریته های دیگری پا نهاده است که کلاستر نام دارد .اصولا چیدن میوه به صورت خوشه ای با اصطلاح کلاستر خوانده می شود . با پیشرفت تکنولوژی در تولید بذر واریته هایی به بازار معرفی شده است که در برابر نماتد یا ویروسهایی که در منطقه ای فعال هستند مقاومت داشته و می توان با توجه به مشکلات موجود ارقام مورد نظر را انتخاب نمود.
طول دوره جوانه زنی: طول دوره جوانه زنی تا ظهور برگ های لپه ای در سطح خاک معمولا 6 روز است واز 4 تا 6 هفته نشاء آماده انتقال به زمین اصلی است . برای اینکه بذر گوجه فرنگی بتواند به خوبی جوانه زده و رشد نماید تا زمان رشد مطلوب بوته بهتر است آن را در محل خزانه نگهداری نمود که هم در استفاده از امکانات گلخانه بتوان صرفه جویی کرد و هم گیاه بتواند در ابتدا رشد خوبی داشته باشد. به همین منظور قسمتی از گلخانه را برای گلدان های نشاء در نظر گرفته و یا محلی را برای خزانه انتخاب می کنیم انتخاب گلدان مناسب که حجم ریشه درون آن به خوبی فعالیت کند حائز اهمیت است . دما رطوبت نور فاصله بوته ها نقش مهمی در رشد یک گیاه سالم در خزانه را دارد . برای مثال سطحی برابر 10×10 سانتی متر برای هر بوته باید در نظر گرفت . ضمنا باید از محلهایی استفاده کرد که کاملا ضد عفونی شده و آفات و بیماری ها در محل نشاء موجود نباشد.
دمای مناسب: بهترین دما برای جوانه زنی 30 درجه سانتی گراد می باشد و بعد از جوانه زنی دما را تا 24 درجه در مواقع روز و 18 درجه در هنگام شب تقلیل می دهیم.با توجه به اینکه بیشترین فعالیت ریشه ها در عمق 30 سانتی متری خاک می باشد قبل از انتقال نشاء های گوجه فرنگی به زمین اصلی باید بسترهای مناسب که تا عمق 80 سانتی متری قابلیت نفوذ ریشه را داشته باشد محیا نمود در این صورت باید علف های هرز را پیش از انتقال نشاء حذف و پاکسازی نمود و بخصوص از دو گیاه سس و گل جالیز نباید غافل گردید که این دو مشکلات فراوانی را برای گیاه ایجاد می نمایند .بهتر است با رویت سس یا گل جالیز آنها را از کنار بوته جدا کرده و پاکسازی نمود آنگاه مواد آلی و کودهای شیمیایی را در اندازه مناسب و با راهنمایی آزمایشگاه های خاک شناسی تدارک دیده و استفاده نمود .
بهترین Ph برای گوجه فرنگی 5/5 تا 8/6 می باشد و تراکم کشت را بین 2 تا 5/2 بوته در متر مربع می توان انتخاب نمود. علاوه بر مسائلی که در مورد تراکم کشت خیار عنوان شد نحوه پایین کشی بوته گوجه فرنگی دلیل دیگری است برای انتخاب تراکم بوته. شکل بستر را می توان به صورت ذوزنقه که در بالا 40 سانتی متر و در پایین 70 سانتی متر در نظر گرفته و به فاصله حدود 50 تا 60 سانتی تر از یکدیگر روی بستر حفره هایی به اندازه گلدان های نشاء در 2 طرف به صورت زیکزاک و یا در یک خط ایجاد نمود. سپس نشاء گوجه فرنگی را در حفره ها قرار داده و با اضافه کردن خاک یا پیت موس به اطراف آن بوته را در محل انتخاب مستقر کرده و سپس آبیاری نمود تا نفوذ آب جایگزین هوای اضافی اطراف ریشه گردد.
هرس :همه می دانیم که هرس به منظور ایجاد تعادل بین رشد بوته شاخ وبرگ و مقدار ریشه و میوه است به همین منظور بوته گوجه فرنگی را تا زمانی که به 30 سانتی متری نرسیده است هرس نمی کنیم و اجازه می دهیم رشد خود را انجام دهد زمانی که ارتفاع بوته به 30 سانتی متری رسید اولین هرس را انجام می دهیم. این هرس شامل حذف گل ها و شاخه های فرعی است پس از انجام این مرحله هرس در تمام طول رشد بوته تمام شاخه های فرعی را حذف می کنیم و در کشت های کوتاه مدت بعد از رسیدن بوته به ارتفاع 30 سانتی متری بوته را به صورت دو شاخه به نخ های مهار می بندیم, با انجام این کار دیگر نیازی به پایین کشی بوته نیست .بر اساس تجارب کیفیت و میزان محصول بوته ای که پایین کشیده شده است بهتر و بیشتر است بدیهی است پس از رسیدن این دو شاخه به ارتفاع مفید گلخانه جوانه انتهایی آن را حذف می کنیم تا گل های موجود در بوته به میوه تبدیل شود. پس از برداشت محصول این بوته ها از گلخانه حذف شده و زمین برای کشت بعدی آماده می شود . البته کشاورزان با تجربه جهت همسان کردن اندازه میوه ها بر اساس بضاعت گیاه و نوع واریته گلها و یا میوه های اضافی بر روی خوشه را هرس می کنند و به تعداد مشخصی از گلها اجازه می دهند تا به میوه برسند . گوجه فرنگی گیاهی است اتوگارد که معمولا قبل از باز شدن گل تلقیح گل صورت گرفته است. به همین دلیل به ندرت می توان در شرایط خاص تلقیح خارجی را در آن مشاهده نمود.
تلقیح : در فضای گلخانه هیچ گونه عامل محرکی مانند باد و یا حشرات برای تلقیح وجود ندارد برای رفع این مشکل می توان به چند طریق عمل کرد. اول استفاده از زنبورهای مخصوص که عمر آنها فقط یک فصل استو به طور غیر مستقیم باعث شک به گیاه شده و عمل لقاح را باعث می گردد. دوم استفاده از ویبراتورهای برقی است که در هر دو یا سه روز یکبار با لرزش خوشه ها عمل لقاح را صورت می دهد. راه سوم این است که می توان در کشت زمستانه از هرمن تلقیح کننده استفاده نمود. و بالاخره راه چهارم این است که با ایجاد شک در سیمهای مهار و یا ضربه مستقیم بر روی گلها باعث گرده افشانی یا در نهایت عمل تلقیح گردیم. نکته حائز اهمیت در عمل تلقیح گلهای بوته گوجه فرنگی دمای موجود در گلخانه می باشد که باید بین 20 تا 25 درجه بوده و رطوبت آن نیز کم باشد.
زمان تلقیح : بهترین زمان برای این کار بین ساعات 11 تا 2 بعد از ظهر می باشد که فضای گلخانه از رطوبت کمتر و دمای بیشتری برخوردار است به همین خاطر امکان تلقیح در دمای 28 تا 30 درجه کاهش می یابد و در دمای 13 تا 15 درجه امکان تلقیح وجود ندارد و عدم تلقیح گل ریزش گل را در پی خواهد داشت. به هر حال پس از تلقیح گل میوه بین 18 تا 35 روز زمان لازم دارد تا قابل برداشت باشد? و حالا بوته گوجه فرنگی به زمان ثمر دهی خود رسیده و در این مرحله باید به گونه ای برخورد نمود که حداکثر برداشت را کسب کرد. زمانی که برگ های نزدیک به هر خوشه میوه چیده می شود میوه امکان بهتری برای رنگ گیری پیدا می کند. نکته قابل ذکر دیگر اینکه بدیهی است 50 درصد خوشه میوه رنگ بگیرد و 50 درصد دیگر از حالت سبز بودن تغییر رنگ داده و رفته رفته قرمز خواهد شد. بنابراین در صورتی که نیمی از خوشه واریته کلاستر به رنگ نهایی در آمده باشد می توان ان را چید و به بازار عرضه نمود. چنانچه مسافت مزرعه تا بازار کم باشد و نیمه سبز خوشه فرصت رنگ پذیری نداشته باشد می توان از محلی که دمای آن گرمای مناسبی جهت تغییر رنگ گوجه دارد استفاده نمود. در صورتی که واریته ها به صورت کلاستر و یا همرس نباشد بهتر است گوجه های رسیده را در زمان خاص خود برداشت کرد. مسلما اندازه گوجه فرنگی هر چقدر درشت تر باشد زمان تبدیل گل به میوه و رسیدن آن هم طولانی تر خواهد بود. امروزه بسیاری از کشاورزان به خاطر تقاضای مناسب مصرف کننده تمایل زیادی به کشت گوجه های چری دارند و این به دلیل میزان باردهی فراوان رنگ های قرمز صورتی و زرد و شکل های مختلف آن است که باعث قیمت بالای این واریته شده است. زمانی که بوته ها به سقف مفید گلخانه می رسند لازم است برگ های پائین را هرس نمود و اگر نخ ها به صورت قرقره ای به سیم آویزان است می توان با بازکردن 30 تا 50 سانتی متر از نخ قرقره در یک جهت نخ ها را روی سیم حرکت داده که این عمل باعث می شود ساقه از پائین روی بستر و یا شاسی های مخصوص قرار گیرد و انتهای بوته در فاصله 30 تا 50 سانتی متری سقف مفید گلخانه برسد. این روش به کشت دراز مدت مربوط می شود

قلمه :

بخشی از قسمتهای رویشی گیاه که برای ازدیاد استفاده میشود قلمه است که بسته به نوع گیاه میتواند ریشه، برگ، ساقه و ... باشد.

قلمه ریشه : در این نوع قسمتی از ریشه را برداشته و در محیط ریشه زایی قرار میدهیم . اگر قلمه ریشه موئین باشد بصورت افقی میکاریم ( می خوابانیم ) البته در عمق 2 سانتی متری.

اگر ریشه ضخیم باشد قسمت نزدیک طوقه را نزدیک لایه خاک بصورت عمودی قرار می دهیم.

قلمه برگ : بسته به نوع گیاه تقسیم بندی می شود بطور مثال در گیاه سانسوریا برگ را به قطعات 5 سانتی متری بریده و داخل محیط ریشه زایی قرار می دهیم .

در بنفشه آفریقایی و بگونیا در محل رگبرگهای برگ خراش کوچکی داده و قسمت خراش داده شده را با گیره از روی دمبرگ به خاک می چسبانیم.

قلمه ساقه : که به انواع قلمه ساقه چوب سخت، ساقه نیمه سخت و ساقه چوب نرم تقسیم می شود.

قلمه ساقه چوب سخت در انجیر و مو : از چوبی که سال جاری آن تمام شده برداشته و استفاده میکنیم. مزیتی که دارد این است که خیلی مقاوم به شرایط محیطی است و زیاد مراقبت نمی خواهد اما خیلی سخت ریشه می دهد.

قلمه ساقه چوب نیمه سخت در زیتون : بعد از تهیه قلمه و قرار دادن آن در محیط از سیستم مه پاشی استفاده می کنیم.

قلمه ساقه چوب نرم : این نوع قلمه را بصورت انتهایی میگیرند و در گیاهانی که رشد علفی دارند از قسمت انتهایی 7 الی 8 سانتی متر قلمه میگیرند. در این نوع از دست دادن آب بسیار زیاد است و مراقبت زیادی را می طلبد، اما سهل ریشه زا هستند مانند شمعدانی، حسن یوسف و داوودی و ...

محل ریشه زایی

عوامل خاکی : ماسه از بهترین محیطهای ریشه زایی است که هر چه سطح مقطع ماسه تیزتر باشد ریشه زمخت و شکننده تر خواهد بود.

پرلیت : مزیتی که دارد این است که هوا را بیشتر در اختیار ریشه قرار می دهد و ریشه ها موئین و انعطاف پذیر می شوند.

خزه اسفاگنوم یا پیت : هم رطوبت را بیشتر نگه می دارد و هم اینکه ریشه ها موئین و انعطاف پذیر می شوند.

پیوند :

پیوند عبارت است از متصل کردن دو گیاه به همدیگر بطوریکه گیاه قرار گرفته در بالای پیوند گاه را پیوندک و قسمت پائینی پیونگاه را پایه می نامند.

معمولا عمل پیوندزنی در اواخر شهریور و یا اوایل پائیز صورت می گیرد به این دلیل که در این موقع پوست گیاه به سهولت از چوب جدا می شود.

پیوند شکمی :

برای انجام چنین پیوندی ابتدا پایه متناسب با پیوندک را انتخاب کرده و در پوست پایه بوسیله چاقوی پیوند برشی به شکل T ایجاد می کنیم . سپس پیوندک را که شامل قسمتی از ساقه همراه با دمبرگ و جوانه است انتخاب کرده و در برش ایجاد شده در پایه قرار می دهیم ( باید توجه داشت که پیوندک انتخاب شده هم اندازه برش ایجاد شده در پایه باشد ).

بعد از مراحل فوق کاملا سطح برش را با طناب می بندیم بطوریکه فقط جوانه مشاهده شود. بعد از چند روز اگر دمبرگ از جوانه جدا شد اطمینان پیدا می کنیم که پیوند گرفته است ولی اگر دمبرگ همراه جوانه باقی ماند نتیجه می گیریم که پیوند پس زده شده است .

نام عملیات: پیوند اسکنه

این نوع پیوند به صورت سرشاخه کاری( یعنی شاخه هایی که از تنه یا بازوی اصلی منشعب می شوند)انجام می پذیردپیوندکپیوندک درهنگام استراحت گیاه از شاخه های یکساله گرفته می شود.

پیوندک ها شاخه هایی هستند که3الی4جوانه دارند به صورتی که هنوز شروع به رشد نکرده اند یا متورم نشده اند برای این کار در اواخر پاییزیا اوایل زمستان پیوندکهایی را به قطرcm 25-20انتخاب کرده وبه تعداد سرشاخه کاری ها در داخل شن ودر فضای آزاد قرار می دهیم تا از متورم شدن جوانه هابا قرار گرفتن درسرماوبا توجه به اصل پدیده ورنالیزاسیون جلوگیری کنیم

این نوع پیوندرا اوایل بهار را انجام می دهیم ودرآن قسمت انتهایی پیوندک را به شکل گاوه ای برش می دهیم (به صورتی که برش ها یا سطح مقطع ها به هم نزدیک شوند)ویک شکاف عموددرپایه ایجاد طوری که از قسمت مرکز چوب عبور کندو پیوندک را طوری در یک طرف شکاف قرار می دهیم که لایه زاینده پیوندک و پایه روی هم قرار گیردوباید توجه داشت چون اندازه لایه زاینده در پایه دومیلیمترودر پیوندک یک میلیمتر با توجه به ضخامت 6برابری پایه نسبت به پیوندک بنابراین پیوندک به نسبت کم به طرف داخل قرار می گیرد تا لایه زاینده پیوندک و پایه روی هم قرار گیرد سپس وسیله میخ سطح تماس پایه و پیوندک را به هم بیشتر می کنیم ودر آخر بوسیله چسب پیوند درزهای موجود را می پوشانیم

برگ ریزان زودرس یک نوع از علائم حمله آفات به درخت است ، درختی که بار دهی را از دست داده و تنه آن سوراخ سوراخ شده است مورد حمله چوبخوارها قرار گرفته ، پس باید بریده و سوزانده شود تا به درختان دیگر سرایت نکند.

ضمنا باید توجه داشته باشیم که زمانیکه قیچی به درخت آلوده ای زده شد برای استفاده مجدد از قیچی برای درختان دیگر باید ضد عفونی شود.( البته با الکل )

آشنایی با وسایل، ابزار آلات و تاسیسات مورد نیاز در باغبانی :

پشته ساز یا مرز ساز: وسیله ای است که برای ایجاد پشته یا مرز مورد استفاده قرار می گیرد.

بیل : در موارد خاصی برای شخم زدن و بیل زدن مورد استفاده قرار می گیرد.

چمن زن : جهت چمن زنی مورد استفاده قرار میگیرد و دارای دو نوع موتوری و دستی می باشد.

چمن زن موتوری : این دستگاه از قسمتهای مختلفی تشکیل میشود که عبارتند از موتور، هندل، گاز ثابت، گاز متحرک، روغن و در قسمتهای زیری دارای دو تیغه و بخش تنظیم ارتفاع تیغه ها و همچنین کیسه جمع آوری کننده چمن میباشد. لازم به توضیح است که در اولین بار چمن زنی یا بعبارتی سرزنی ارتفاع تیغه ها در بالاترین حالت خود قرار می گیرد.

چمن زن دستی : تیغه ها بصورت مارپیچ هستند و با حرکت دستگاه تیغه ها نیز به حرکت درآمده و عمل چمن زنی صورت می گیرد.

چاقوی پیوند زنی : ازاین چاقو در هنگام پیوند زنی برای جدا کردن پوست از بخش چوبی مورد استفاده قرار میگیرد. این چاقو باید دور از رطوبت نگهداری شود.

قیچی دسته بلند باغبانی : این قیچی جهت هرس پرچین ها و درختچه ها مورد استفاده قرار می گیرد.

اره : که دارای دندانه های دو طرفه است و برای بریدن شاخه های خشک ( شاخه هایی با قطر زیاد ) مورد استفاده قرار می گیرد.

قیچی باغبانی ( دسته کوتاه ): دارای دسته هایی کوتاهتر است و برای هرس درختان میوه، شاخه های نازک و گلها مورد استفاده قرار میگیرد. این قیچی دارای یک تیغ متحرک و یک تیغ ثابت است که تیغ ثابت آن بعنوان تکیه گاه عمل می کند.

کلنگ : در مواردی برای باز کردن شیار جهت بذر پاشی مورد استفاده قرار میگیرد.

شن کش : تسطیح سازی و جمع آوری قلوه سنگها و مواد زائد از روی بستر و بعضی اوقات جهت هوادهی به خاکهای سنگین استفاده می شود.

داس : برای برداشتهای مختلف و همچنین قطع ساقه های علفی استفاده میشود.

زیر گلدانی : نگهداری آب زهکشی شده گیاه وظیفه زیر گلدانی است. در گیاهانی مانند نخل مرداب که نیاز به رطوبت دارند از زیر گلدانی استفاده میشود تا با استفاده از فیتیله ، آب زهکشی شده را دوباره به ریشه گیاه بازگردانند و همواره اطراف ریشه گیاه مرطوب باشد.

سم پاش : سم پاش را هم با توجه به مساحت باغ از دو نوع دستی و پشتی استفاده میکنند.

سم پاش دستی دارای یک مخزن کوچک است که دارای یک پمپ هوا جهت اختلاط آب و مواد شیمیایی است.

سم پاش پشتی مخزن بزرگتری نسبت به سم پاش دستی دارد و اهرمی نیز جهت پمپاژ هوا به داخل مخزن دارد.

بخش انتهائی و نازک سم پاش را نازل یا سرلانس میگویند که مواد شیمیایی از آنجا به صورت اتمیزه و پودری خارج می شود.

فرغون : جهت حمل وسائل و ابزار و... مورد استفاده قار می گیرد.

گلدانها : سه نوع گلدان بنامهای گلدان سفالی و پلاستیکی و جیفی پات وجود دارد.

گلدان سفالی : این گلدان از خاک رس ساخته شده است و حسنی که دارد این است که این گلدان رطوبت را پس میدهد. در این نوع گلدانها قاعده پائین از قاعده بالا کوچکتر بوده و این حالت باعث میشود که ریشه به حالت مخروطی رشد کند. این گلدان دارای یک زهکش است .

گلدان پلاستیکی : این گلدانها دارای رنگهای مختلفی بوده و از جنس پلاستیک هستند. این گلدانها بر خلاف گلدانهای سفالی زهکشهای متعددی دارند. تقریبا قاعده بالائی این گلدانها با قاعده پائینی برابر است. این نوع گلدانها آّب پس نمی دهند و رشد ریشه در این نوع گلدانها منظم است.

گلدان جیفی پات : این گلدانها دارای قطر دهانه 5 تا 10 سانتی متر بوده ، به شکل گرد یا چهارگوش می باشند. جنس آنها از پیت، فیبر و چوب است که گاهی مقداری کود شیمیایی نیز به آنها اضافه شده است. از ویژگی های این گلدانها پوسیدگی هنگام در خاک قرار گرفتن می باشد، بنابراین ممکن است بذرهایی را که انتقال آنها مشکل است در یک محیط گرم پیش رس کرده سپس با گلدان در خاک قرار داد. نوعی از این گلدانها به شکل قرص ساخته شده که پس از آنکه در آب قرار میگیرد متورم شده به گلدانی پر از آمیخته خاکی تبدیل میشود و برای کاشت بذرهای بسیار ریز مناسب است.

گلخانه :

گلخانه ها شکل و فرمهای مختلفی را دارند که عبارتند از : گلخانه های یک طرفه، گلخانه های دو طرفه، گلخانه های نیمه دوطرفه.

گلخانه دانشگاه یک گلخانه یک طرفه است یعنی به یک طرف شیب دارد که شیب آن روبه جنوب است. یک طرف این گلخانه آجری و طرف دیگر آن حداقل 80 سانتیمتر آجر و بقیه شیشه است. ارتفاع دیوار آجری حداقل 3-5/2 متر میباشد.

عیب این گلخانه ها در زنگ زدن نوع آهنی آنهاست.

در این گلخانه ها شیشه ها نبایستی قطور باشند زیرا که بعنوان عدسی عمل کرده و باعث سوزش گیاه می شوند.

اندازه سکوهای موجود بطول 2 متر، عرض 20/1 متر و ارتفاع 80 سانتی متر می باشد.

لازم به توضیح است که امتداد گلخانه ها برعکس شیب آنهاست.

کاشت بذر ریحان داخل گلدان :

ریحان از خانواده نعناعیان بوده و گیاهی است یکساله که پس از رشد ارتفاع آن به 40 الی 60 سانتی متر می رسد. از نظر اندازه و شکل برگ، انواع مختلفی دارد. ساقه آن چهار گوش بوده و حاوی آنتوسیانین است که برنگ بنفش دیده می شود.

ریحان یک نوع گیاه دارویی است و لینالول مهمترین ماده ای است که دراسانس ریحان یافت می شود.

برای کاشت ریحان ابتدا باید بذرها را ضدعفونی کرد ، برای این کار ابتدا با الکل %70 بمدت 3-2 دقیقه شست و شوی سطحی داده و با آب مقطر شستشوی داده و به آب ژاول ( Hclo ) یا هیپوکلریدسدیم انتقال می دهیم و بعد از 15 دقیقه بذر ها را کاشت می کنیم.

آماده کردن گلدانها جهت کاشت بذرها :

ابتدا روی زهکشهای گلدان را می پوشانیم ( با استفاده از سفالهای شکسته ) و بعد حدود 5 سانتی متر از سبوس یا قلوه سنگ جهت زهکشی گلدان استفاده می کنیم. سبوس باعث سبک بودن گلدان می شود . بر روی سبوس خاک مرغوب از نوع لوم شنی میریزیم که بافت نرم و ریزی دارد که نسبت آن، یک نسبت ماسه شسته و یک نسبت خاک باغچه است. بعد از ریختن خاکها روی آن را صاف می کنیم.

برای کاشت بهتر بذرها بهتر است ابتدا خاک را آبیاری کنیم و بعد بذرها را همانند بذر چمن روی لایه مرطوب بپاشیم که به این روش نم کاری می گویند.

بعد از پاشیدن بذرها روی آنها مالچ سبک و نفوذپذیر نسبت به هوا می ریزیم. همچنین میتوان از هوموس نیز استفاده نمود که حاوی 10 درصد سبوس، 5 درصد کود آلی، 3 درصد مواد ضدعفونی کننده، 30 درصد خاک جنگلی، 15 درصد ماسه ریز، 15 درصد خاک برگ، 15 درصدخاک چای می باشد.

لازم به توضیح است که جهت تهیه الکل 70 درصد از روی الکل 96 درصد ابتدا 70 سی سی الکل ریخته و روی آن 27 سی سی آب میریزیم که نتیجه آن الکل 70 درصد می باشد.

هرس درختچه رز :

درخچه رز درختچه ای زینتی است و از هیبریدهای مربوط به آن میتوان به پاکوتاه و پابلند اشاره کرد. این درختچه از خانواده Rosaceae بوده و گلهای آن دوجنسه هستند و گلهای آنها رنگهای مختلفی را دارند.

اطلاعات اولیه در هرس رز :

میوه در رز بصورت فندقه مجتمع است که حاوی هیپها یا بذرهایی که بصورت فندقه هستند. ما نباید اجازه دهیم تا درختچه به مرحله بذر برودزیرا که از انرژی گیاه کاسته شده و موجب میشود تا گیاه در سالهای آینده رشد کافی نداشته باشد.

درختچه رز حساسیت بسیار بالایی به علفهای هرز دارد بهمین جهت در اوایل فصل رشد در اطراف درختچه بیل زنی صورت میگیرد بطوریکه به ریشه گیاه آسیبی نرسد. در آخر دوره گلدهی نیز تمیز کردن اطراف درختچه انجام میشود.

افزودنی است که در درختچه رز هم نرکها به گل منتهی میشوند.

هرس در دو زمان صورت میگیرد( بستگی به مکان دارد ) : 1) اوایل و قبل از اواسط پائیز. 2) اوایل بهار.

در مناطق کوهستانی بعلت سرمای شدید زمستان هرس پائیزه صورت نمی گیرد زیرا در اینصورت سایر قسمتهای گیاه در اثر سرما از بین می روند بنابراین فقط هرس بهاره انجام می گیرد.

هرسی که ما انجام می دهیم از نوع تمیز کاری است یعنی حذف گلهای پیر و اضافی و همچنین هرس میوه .

با توجه به تعداد جوانه هایی که روی درختچه پخش شده اند ما دو نوع هرس میتوانیم انجام بدهیم :

الف) هرس شدید : در صورتی که تعداد جوانه ها کم باشد از هرس شدید استفاده میکنیم تا در سال آینده گلدهی افزایش یابد.

باید توجه داشت که درختچه رز در انتهای شاخه های سال جاری گل می دهد.

ب ) هرس متعادل : در صورتی که تعداد جوانه ها زیاد باشد این نوع هرس را اعمال میکنیم. جوانه ها بصورت رویشی و زایشی بوده و تنه پوشیده از خار است که این خارها منشا اپیدرمی دارند.

در موقع هرس جوانه های روبه بیرون حفظ شده و جوانه های داخلی را حذف می کنیم تا هم از ازدحام میانی گیاه بکاهیم و هم عوامل بیماری زا به حداقل برسند.

برای هرس رز باید اطراف طوقه را تمیز کینم تا بیماریها به سبب سایه اندازی شیوع نیابند. اگر چمن کنار رز کاشته شود، بعلت اینکه چمن آب بیشتری را جذب میکند و درختچه رز آب کمتر جذب می کند در نتیجه درختچه به تدریج از بین میرود به همین جهت آبیاری باید از پای درختچه صورت گیرد.

بهترین زمان آبیاری درختچه رز در اوایل صبح و نزدیک به غروب خورشید است.

حذف گلها بهتر است از روی برگهای 5 برگچه ای صورت گیرد زیرا جوانه ای که روی برگ 3 برگچه ای است بهتر رشد نمی کند. هرس باید درست از روی جوانه بصورت شیب دار صورت گیرد تا آب و برف روی آن نماند و موجب شیوع بیماری نگردد.

شاخه ای را که برگ ندارد بهتر است از محل جوانه مناسب هرس کرد.

در اوایل فصل بهار بعد از هرس بهتر است بیل زنی کم عمق صورت گرفته و کود های آهن و ازت به درختچه داده شود.

ایجاد خزانه برای کاشت بذر درخت هسته دار زردآلو Pronous Armenica

برای کاشت بذر درختان معتدله دو روش مختلف امکان پذیر است :

1) کاشت در داخل گلدان به منظور برطرف نمودن نیاز سرمایی بذرها می باشد.

گفته میشود که بذر درختان هسته دار و دانه دار برای شروع به رشد و رفع خواب فیزیولوژیکی نیاز دارند که بمدت 3 الی 4 ماه در حضور دمای 1 الی 7 درجه سانتیگراد در کنار رطوبت قرار بگیرند تا ضمن اینکه خواب فیزیولوژیکی آنها برطرف می شود بتوانند بخوبی جوانه هایشان شکفته شده و ساقه چه و ریشه چه از داخل بذر بیرون آید . در روش گلدانی در داخل یک گلدان و در کف گلدان شن درشت می ریزیم و آن را به ارتفاع 5 سانتی متری می رسانیم سپس بر روی آن به اندازه 5 سانتی متر ماسه شسته اضافه میکنیم و بر روی این لایه ماسه ای بذر های مربوط به درخت هسته دار را بطور مرتب کنار همدیگر می چینیم و در ادامه بر روی آنها ماسه ریخته و این کار را ادامه می دهیم تا در نهایت انتهایی ترین لایه ما به لایه ماسه ای ختم می شود که به این روش برطرف نمودن نیاز سرمایی از طریق چینه سرمایی می گویند.

بعد از این گلدان رابخاطر نیازش به رطوبت آبیاری کرده و در دمای 1 الی 7 درجه سانتی گراد قرار می دهیم. به این ترتیب بعد از 4-3 ماه میتوانیم بذرها را بکاریم، با توجه به اینکه خواب فیزیولوژیکی آنها از بین رفته است و آماده جوانه زنی هستند، البته باید ذکر کرد که تا آماده شدن دمای بیرون برای کاشت بایستی اقدام به نگهداری این بذرها در داخل گلدان بکنیم. پس از کاشت بذرها در خزانه اولیه نسبت به تقویت بذرهای رشد کرده اقدام می کنیم تا اینکه در سالهای بعد پس از رشد کافی بذرها و ایجاد ساقه بتوانیم عمل پیوند را اجرا کنیم.

2) روش کاشت بذر در خزانه هوای آزاد در فصل پائیز : در این شرایط در فصل پائیز پس از آماده نمودن خاک خزانه طبق مراحلی که اشاره شد ( شخم زدن، پخش کود، تسطیح یا صاف کردن و... ) میتوانیم در ردیفهایی به فواصل 60 سانتی متر از همدیگر و در روی ردیفهایی به فاصله 20-15 سانتی متر اقدام به کاشت هسته دارها بکنیم. به این ترتیب بذر با زمستان گذرانی در داخل خاک و برطرف شدن خواب فیزیولوژیکی آن در بهار سال آینده قادر به جوانه زنی در خزانه شماره 1 خواهد بود، ادامه کار مانند روش اول تعقیب خواهد شد.

لازم به ذکر است که در خزانه شماره 1 فاصله بین بذرها کمتر بوده و پس از رویش بذر در سال دوم در خزانه شماره 2 می توانیم فاصله بین آنها را افزایش دهیم و کارهایی از جمله پیوند زنی را در روی ساقه های ایجاد شده انجام دهیم.

سله شکنی خاک رسی برای کاشت زعفران :

گیاه زعفران جزو گیاهان پیازی است و پیاز آن از نوع تو پر یا کورم است. این گیاه بصورت نسبی مقاوم به سرما است چون عمق کاشتی که برای زعفران در نظر میگیریم نسبتا عمیق است تا سرمای زمستان اثرنکند. مهمترین قسمت برداشت، بخش گل گیاه است و از نظر اقتصادی بخش کلاله ارزش بالایی دارد.

پیازهایی که کاشته می شوند پس از رسیدن به قطر مطلوب قادر به گلدهی میشوند ولی پیازچه های کناری آن تا زمانی که به قطر مطلوب نرسیده اند قادر به گلدهی نخواهند بود، مهمترین مسئله، مسئله جابجایی پیازها برای تکثیر یا کاشت در محل دیگر است که معمولا در فصل پائیز صورت میگیرد و گلدهی در اواسط پائیز صورت می گیرد.

از مسائل مهم در رابطه با کاشت این است که خاک در نظر گرفته شده برای کاشت در حد امکان بایستی سبک باشد ( برای اکثریت گیاهان پیازی ).

سبک کردن خاک میتواند از طریق اضافه نمودن کودهای دامی مثل کود کود گاوی پوسیده، مناسب باشد. ولی از ماسه در حد کمی میتوان استفاده کرد بعلت اینکه ماسه زهکشی زیادی نسبت به کود دامی دارد و امکان نگهداری آب را در اطراف ریشه پیاز مشکل تر می کند.

در کاشتی که ما انجام داده ایم، کاشت به موقع صورت گرفته تا اینکه ریشه دهی در روی پیازها صورت بگیرد و در مراحل نهایی اقدام به گرفتن گل می کنیم.

در اینجا مشکل ما بیش از حد رسی بودن خاک است که کود دامی کمی اضافه شده و نتوانسته نرمی مطلوب را به خاک بدهد از طرف دیگر با توجه به اینکه آبیاری بیشتر برای نرمی خاک در این نوع خاک بیشتر باعث چسبندگی خاک شده و خاک را سفت تر خواهد کرد. تنها راه چاره این است که با استفاده از بیلچه خاک سطحی اطراف پیازچه ها را در حد مطلوب نرم کنیم و با ضربه های ملایم باعث شکسته شدن قطعات بزرگ خاک بشویم تا به این ترتیب براحتی جوانه ها در داخل خاک رشد کرده و در هفته های بعدی نزدیک به اواسط آبان ماه امکان برداشت گل در پیازچه هایی که به حد مطلوب رشد رسیده اند باشد.

کاشت قلمه پوتوس، حسن یوسف و نازنازی

برای تهیه کردن بستر مناسب نسبتهای مساوی از خاک زراعی، ماسه،کود دامی و خاک برگ را با هم مخلوط می کنیم . سپس برای پر کردن گلدان ابتدا حدود 5 سانتی متر سنگریزه یا لایه شن و ماسه که زهکش خوبی هستند می ریزیم بعد حدود یک سوم خاک به آن اضافه می کنیم به نحوی که قسمت بالای آن بصورت محدب باشد.

قلمه را روی آن قرار داده و با خاک پر می کنیم . نکته قابل توجه اینکه سیستم ریشه را بدون قطع شدگی در داخل خاک قرار می دهیم یعنی ریشه را هر طور که در میاوریم داخل گلدان قرار می دهیم.

بستر مناسب برای کاکتوس بستر شنی است و بستر مناسب برای دیفن باخیا شن و ماسه است.

نحوه کاشت بذر ریز :

بعد از تهیه بستر خاک را فشرده می کنیم و بذرها را بصورت خیلی ظریف روی بستر می پاشیم و بصورت آبپاشی آبیاری می کنیم.

نحوه درست کردن بستر :

حدود نیم تا یک بیلچه سبوس ریخته و روی آن هوموس و رس می ریزیم و سطح آن را صاف و متراکم می کنیم.

بذرهای گل ناز و اطلسی خیلی ریز هستند که ما 90 عدد از بذرها را شمرده و روی بستر می پاشیم.

کاشت برگ نو: برای کاشت گیاه برگ نو ابتدا باید محوطه مورد نظر را تا عمقی مناسب گود کرده سپس گیاه را از درون نایلونهای پوششی خارج کرده و گیاه را طوری در درون خاک قرار می دهیم که قسمتی از ساقه نیز زیر خاک بماند سپس کمی خاک کنار ریشه آن ریخته و گیاه بعدی را با فاصله تقریبا 15 سانتی متری از گیاه قبلی می کاریم . البته نحوه کاشت بصورت زیگزاگی است این هم برای زیباتر جلوه دادن کار است.باید در نظر داشت که مقدار خاکی که بر روی ریشه ریخته میشود کمی بیشتر از حد مورد نیاز باشد تا در هنگام آبیاری و نشست خاک مشکلی برای ما پدید نیاورد.لازم به توضیح است که گیاه برگ نو یک گیاه پرچین میباشد.

چمن کاری : جهت کاشت چمن موارد زیر باید رعایت شود:ابتدا محوطه مورد نظر باید از هر گونه علفهای هرز پاکسازی شود .( علفهای هرز را بایستی از ریشه خارج کرد) با شن کش سطح مورد نظر را بایستی صاف و عاری از هر گونه سنگ و پستی و بلندی کرد.زمین را با غلتک صاف کرده تا بستر کاملا مشخص شود.بذر ها باید بصورت نواری در روی بستر بطور یکنواخت پخش شوند. کود یا مالچ طوری بر روی بذرها پاشیده میشود که همه بذرها را بپوشاند.همچنین باید توجه داشت که مالچ بطور مساوی و یکنواخت روی بذرها پاشیده شود . اگرچنانچه کود دامی بیش از اندازه باشد موجب سوزش بذرها خواهد شد و اگر کود دامی کم ریخته شود رطوبت کافی را برای رساندن به بذور را نخواهد داشت.

لازم به توضیح است که هنگام چمن کاری در فضاهای سبز اطراف گلها و درختان را بصورت نواری بذر پاشی می کنند تا از ریخته شدن بذور حول گیاه جلوگیری شود.

همچنین باید توجه داشت که بذرها بصورت یکنواخت و یکسان پاشیده شوند . هنگام پاشیدن بذر چمن از مخلوط چند رقم بذر استفاده می شود زیرا که بذرها از نظر مقاومت متفاوتند. چمن تا زمان چمن زنی بار اول هر روز بطور مداوم باید آبیاری شود . ضمنا بذر چمن ورزشی یا sport آغشته به قارچ کش بوده که این قارچ کش به رنگ صورتی است . همچنین باید اضافه نمود که در هر متر مربع زمین بهتر است حدود 50 گرم بذر پاشیده شود.

هرس :

هرس درختان و گیاهان به دوصورت هرس زمستانی و هرس تابستانی انجام می پذیرد.

هرس زمستانه در زمانی انجام میگیرد که گیاه یا درخت کاملا بی برگ است و هرس تابستانه از نیمه بهار تا آخر تابستان صورت میگیرد.

درخت سیب : از تیره Rosaseae ، مالوس پمیلا MALUS PUMILA :

درخت سیبی در صورت هرس نامناسب میوه های بسیار ریز خواهد داشت. نوع و رنگ سیب را از روی تنه درختان ما می توانیم تشخیص دهیم . تنه درختان سیب زرد کمی زرد رنگتر است . برگهای درخت سیب ساده و بدون بریدگی و کاملا مشخص و نسبتا چرمی هستند ، همچنین کناره ها در برگ سیب کنگره دار هستند . از نظر رنگ شاخه ای که تازه باشد از شاخه هایی که سالهای قبل رشد کرده اند متمایز هستند . در روی شاخه ها بخش هایی که میوه ده هستند به اصطلاح دانه دار ها میخچه یا سیخک می نامند . آثار دم میوه بر روی میخچه نشان دهنده تعداد برداشت میوه از درخت است . هر چه طول میخچه درازتر باشد برداشت میوه بیشتر بوده است و هر چه اندازه میخچه کوچک باشد نسبت به میخچه درازتر ارزش بیشتری دارد . میخچه از طریق جوانه انتهایی رشد میکند ، در اصطلاح به میخچه بزرگ و طویل لامبورد گفته می شود. درختانی که پر از میخچه باشند اسپور نامیده میشوند. هر چه تعداد سیخک بیشتر باشد ارزش میوه دهی درخت بیشتر است. شاخه ای که از حالت سیخک اولیه خارج شده است براندی نامیده میشود. با ارزشترین عنصر میوه ده در دانه دارها میخچه ها هستند همچنین میخچه ای دارای اهمیت بیشتری است که به تنه اصلی نزدیکتر است. بیشترین آسیب را به درخت سیب کرم سیب می رساند که در سیب تخم گذاری کرده و باعث از بین رفتن محصول می شود. اگر تنه درخت سوراخ سوراخ باشد معلوم می شود که درخت مورد حمله چوبخوار ها قرار گرفته است که شاخه ای را که آفت دارد باید بریده و سوزانده شود.

درخت گلابی : در مقایسه با درخت سیب میخچه گلابی بزرگتر از سیب است و جوانه های چوب نسبت به جوانه های گل کوچکترند. لازم به توضیح است که پوسته گلابی ترکهای زیادی دارد ولی پوسته تنه درخت سیب صاف است.

درخت آلبالو : در مقایسه با درخت گیلاس کوچکتر بوده و شاخه های درخت به حالت آویزان است که به این حالت ، حالت مجنون نیز می گویند. آلبالو و گیلاس بیشتر روی پوکی دومه ها میوه و گل می دهند. در گوجه قرمز پوکی دومه ها ریزتر است و برگها به رنگ قرمز دیده می شوند. خاردار بودن شاخه هر درخت نشان دهنده آن است که درخت وحشی است یا بعبارتی خودرو است.

نرک : شاخه هایی که رشد عمودی بیشتری دارند را نرک یا گورمان می گویند که هیچ گونه حالت میوه دهی ندارند و در این شاخه ها رشد رویشی به رشد زایشی غالب است.

برای اینکه بتوانیم نرکها را میوه ده بکنیم باید آنها را خم کرده و از طرف بیخ شاخه زخم ایجاد کنیم. نرک اجازه نمی دهد تا مواد غذایی به شاخه هایی که بطور افقی هستند برسد به همین جهت شاخه هایی که در کنار نرک هستند کمتر میوه میدهند.

درخت زردآلو : این درخت از ارمنستان ، قفقاز ، مناطق جنوبی شوروی و افغانستان منشا گرفته است. در درخت زردآلو پوکی دومه ها عنصر میوه ده هستند. جوانه های زردآلو نسبت به جوانه های سایر دانه دار ها کوچکتر است. برگهای انتهایی به رنگ قرمز دیده می شوند که یک مشخصه برای شناسایی این درخت است. شیفون در زردآلو کمتر دیده می شود.

همچنین درخت زردآلو به زخم خیلی حساس است که در صورت ایجاد کوچکترین زخم مورد حمله آفات قرار می گیرد. اگر چنانچه پوسته براحتی جدا شود یا اینکه تنه یک حالت پوکی داشته باشد درخت بیمار است. در مورد آبیاری درختان لازم به توضیح است که آبیاری به روش کرت بندی اولا به ریشه ها اجازه تنفس نمی دهد و ثانیا از طریق طوقه که با آب تماس مستقیم دارد درخت را بیمار می کند.

درخت گردو : گردو روی شاخه های دو ساله میوه میدهد بهمین جهت سرمای زیاد موجب کاهش میوه دهی می شود. فاصله دو درخت گردو از همدیگر حداقل باید 9 متر باشد. باید اضافه نمود که درخت گردو هرس چندانی نمی خواهد. بیماری مشهور گردو آنتراکتوز است که بیشتر دچار آن می شود که در این حالت برگها به شکل سوخته دیده می شوند.

ما میتوانیم با هرس مناسب اجازه دهیم تا نور به قسمتهای درونی درخت وارد شده و میوه دهی افزایش یابد که هر چه میوه دهی در قسمت پائین درخت بیشتر باشد درخت با ارزش تر است. در موقع هرس جوانه رو به بیرون حفظ می شود و جوانه داخلی هرس می گردد مگر اینکه نور به حد کافی برسد.

اگر درخت به حال خود رها شود قسمتهای میانی درخت بعلت ناکافی بودن نور خورشید از میوه دهی می افتند اما قسمتهای انتهایی و بالایی درخت میوه ده میشوند که چندان ارزشی را ندارد بهمین خاطر است که فاصله یک درخت بزرگ مانند گردو از درخت سیب از نظر سایه اندازی باید 9 متر باشد.

بازوی خشک درخت را بصورت دو زمانه می برند یعنی یک برش کوچک را از پائین بازو و یک برش را از بالای بازو می دهند.

هرس زمستانه در درختهای جوان به منظور فرم دهی انجام می گیرد.

هرس شلجمی : این شکل بیشتر در میوه کاری و برای محدود کردن ارتفاع درخت و گسترده نمودن تاج ( در درختانی مانند گلابی، سیب، زردآلو، گردو، بادام، پسته، خرمالو، آلو و... ) به کار می رود. در این روش ، پس از آنکه نهال ترکه ای در زمین شد، سر آن را در فاصله ای حدود 115-120 سانتی متری زمین قطع می سازند. در سال بعد تولید تعدادی شاخه های فرعی می کند که در زمستان تعدادی از آنها را که از رشد چند جوانه بالایی حاصل شده و زاویه بسته و رشد عمودی دارند، حذف و از بقیه 2 تا 5 شاخه را که با تنه زاویه نزدیک به عمودی داشته و در اطراف تنه اصلی واقع شده و با یکدیگر 30-20 سانتی متر فاصله عمودی داشته باشند و به عنوان شاخه های اصلی درخت آینده گزینش و بقیه را از ته قطع می کنند. این طرز هرس باعث میشود که درخت در تمام جوانب خود دارای شاخه های قوی بشود و شاخه ها بتوانند محصول زیادی تولید کرده و در برابر وزن آن و نیز فشارهای خارجی به راحتی مقاومت کنند.

هرس جامی :این شکل از نظر طرز هرس بسیار شبیه هرس شلجمی است، با این تفاوت که در هنگام گزینش شاخه های اصلی، فاصله عمودی آنها با یکدیگر کمتر و حدود 15-10 سانتی متر در نظر گرفته می شود. چنین شاخه هایی، پس از اینکه رشد کردند و قطور شدند، فاصله های میانی را پر خواهند کرد و چنین به نظر خواهد آمد که همگی از انتهای تنه منشعب شده اند. شکل جامی بیشتر برای هلو و آلوی ژاپنی و گهگاه برای برخی از گونه های سیب و بادام بکار میرود. مزیت این شکل، باز بودن قسمت مرکزی تاج و نفوذ نور کافی به داخل آن می باشد. مهمترین عیب این شکل این است که محل اتصال شاخه های اصلی به تنه، بدلیل تراکم آنها به نسبت ضعیف است و همیشه این خطر وجود دارد که در اثر وزن میوه و فشار ناشی از برف و یخ زمستانه تنه یک یا چند شکاف از وسط بردارد و درخت از بین برود. عیب دیگر این شکل این است که حتی در درختان مثل هلو که حتی برای تربیت به شکلهای هرمی و شلجمی مناسب نیستند.

مو vitaceae
 تیره 
vitis vinifera L
 نام لاتین 
grape vine
 نام انگلیسی 
درخت انگور-مو
 نام فارسی
انگور یکی از میوه هایی است که از زمانهای بسیار قدیم مورد استفاده قرار میگرفته است.به طور کلی 2نظریه متفاوت در مورد انگور وجود دارد،عده ای معتقدند که حتی پیش از پیدایش غلات مورد استفاده بشر قرار گرفته است.عده ای دیگر دیرینگی انگور را در حدود 6تا7هزارسال تخمین میزنند.
انگور درختچه ای بالارونده که به کمک پیچک های خود به سهولت از موانع و درختان مجاور بالا میرود و درازای ان به 10 الی 15 متر میرسد ساقه ان گره دار و برگهایش متناوب دارای دمبرگ دراز شامل 5لوب دندانه داربه رنگ سبز تیره در سطح فوقانی برگ پهنک کرک دار و مایل به سفید در سطح تحتانی پهنک است.گلهای کوچک و مجتمع به صورت خوشه مرکب دارد کاسه گل ان 5 دندانه جام ان مرکب از 5گلبرگ ازاد و 5پرچم است.میوه ان سته و گوشتدار است و پس از رسیدن دارای طعم شیرین ملایم و رنگهای متفاوت به تناسب نژادهای مختلف میگردد.
نیاز به اب و هوای گرم و معتدل دارد،سیستم ریشه ای عمیق دارد و نیاز ابی متوسط است به خشکی مقاومت دارد مخصوصا اگر در خاکهای عمیق استقرار یابد،به رطوبت مقاومت پایینی داردو نسبت به باد اگر روی داربست باشد مقاومت متوسط تا خوبی دارد.گرده افشانی با باد انجام میشود و نیاری به حشره نیست شرایط گرم و خشک گرده افشانی و میوه دهی را بهبود میبخشد
ازدیاد مو
ازدیاد مو به دو صورت انجام میشود:الف)ازدیاد غیرجنسی:1/قلمه زدن برای اینکار هرگاه در پاییز خواستیم قلمه بزنیم از شاخه های سال جاری که مقداری هم شاخه 2ساله داشته باشد استفاده میکنند قسمت 2 ساله را در اگور کاری کلید مینامند. طول قلمه ها را 60 تا 80 سانتیمتر میگیرند.بعد از بریدن در پاییز انها را در زیر ماسه نرم مرطوب و نسبتاً سرد تا بهار نگه می دارند. در بهار و زمان درخت کاری انها را ابتدا مدت 48 ساعت در داخل اب می خوابانند به طوری که کاملاً در اب غرق باشند انگاه انها را می کارند. قلمه ها را می توان در اذر یا دی ماه هم گرفته و در سرمای 4 درجه و هوای مرطوب تا بهار نگه داشت با گرم شدن هوا از سردخانه دراورده شپش انها را کاشت.اگر بخواهند در بهار قلمه بگیرند باید از شاخه های یک ساله استفاده شود که همراه چند سانتیمتر از شاخه چند ساله(کلید) است.

2/خوابانیدن:شاخه های دراز یکساله یا امسال را در پایز زیر خاک میکنند و به گیاه فرصت میدهند که ریشه بدهد . حتی هر جوانه اش به گیاه تازه ای تبدیل شود.همیشه قویترین شاخه یکساله را انتخاب میکنند.روش خوابانیدن بهترین نتیجه را میدهد و همچنین گیاه تولید شده زودتر به بار مینشیند.

3/پیوند:در درخت انگور از پیوند اسکنه استفاده میشود زمان پیوند فصل پاییز است و درخت پایه فرتوت را از نزدیکی خاک بریده در مقطع ان شکافی ایجاد کرده و جوانه یا پیوندک را در شناف قرار میدهند.

4/ازدیاد به وسیله جوانه:یک جوانه را که خوب رشد کرده با یکی دو سانتی متر چوب در سمت راست و چپ ان بریده و در داخل یک خاک گلدان افقی گذاشته و فشار میدهند به طوریکه داخل خاک فرورفته تنها جوانه از خاک بیرون باشد.گلدان را باید در اطاق گرم گذاشت چون جوانه برای رشد به خاک گرم احتیاج دارد.

ب)ازدیاد جنسی:ازدیاد به وسیله بذر این روش زیان معمول نیست و بیشتر برای اجاد واریته های تازه انگور استفاده میشود.

تنک کردن نگور (مو)

تنک کردن عبارتست از کم کردن تعداد خوشه های گل یا میوه.این عمل اثر حتمی بر بالا بردن کیفیت انگور دارد.با هرس ملایم یعنی باقی گذاشتن تعداد زیادتری جوانه مرکب بر روی بوته در فصل زمستان.وسپس تنک کردن تعدادی از خوشه های گل در فصل بهار عملا نسبت برگ به گل بالا میرود یعنی برای هر خوشه تعداد زیادتری برگ روی بوته باقی می ماند که از طریق مقدار بیشتری مواد قندی به حبه ها رسیده و درشت تر میشود.باقی گذاشتن تعداد زیادتری برگ روی بوته نه تنها باعث تغذیه بهتر خوشه میشود بلکه خود گیاه نیز به طور کلی از مواد غذایی بیشتری برخوردار خواهد شد.از انجا که تنک کردن عبارتست قطع بعضی از قسمت های زنده و فعال گیاه دارای اثری مشابه هرس دارد یعنی واکنش گیاه در برابر تنک کردن عبارت خواهد بود از تمرکز بیشتر مواد به قسمتهای باقیمانده.درعین حال طی تنک کردن از سطح برگ کم نمیشود این عمل نه تنها باعث تضعیف گیاهنمیشود بلکه باعث تقویت گیاه میشود.بنابراین تنک به مراتب بهتر و بیشتر از هرس کردن کیفیت میوه را بالا میبرد.

با تنک کردن صحیح عملا میتوان ظرفیت میوه دهی بوته را افزایش داد زیرا سطح برگ بیشتر باعث تقویت تدریجی ان شده و به تدریج میتوان خوشه های بیشتری را روی بوته باقی گذاشت.

خوشه های بوته های تنک شده کمتر دچار پوسیدگی و قارچ زدگی میشوند و معمولا هزینه برداشت به دلیل همزمان رسیدن پایین می اید.

تنک کردن گل:

تنک کردن خوشه گل معمولا در زمانی بین ظهور برگ تا باز شدن گلها انجام میگیرد.نسبت تعداد برگ به خوشه افزایش می یابد.به هنگامی که پرچم و مادگی در حال تشکیل باشند افزایش تعداد برگ باعث میشود که مواد قندی بیشتری به خوشه باقیمانده برسد و تعداد حبه های سالم در خوشه بالا رفته و خوشه ها پرپشت میشود.تنک کردن خوشه گل در اوایل بهار و به محض ظهور گلها انجام پذیرد.برتری این روش بر دیگر تنک کردن ها این است که خوشه های گل باقیمانده مدت طولانی تری از بالا رفتن نسبت برگ به خوشه استفاده می کنند.

تنک کردن خوشه میوه:

در این نوع تنک کردن خوشه ها پس از تشکیل حبه از شاخه جدا میشوند.این روش بر روی تعداد حبه و یا طول ان اثر مستقیمی ندارد.در واقع خوشه های کوچک یا بسیار بزرگ و خوشه های که شکل مناسبی ندارند جدا میشود.بدیهی است که خوشه های باقیمانده از موتد غذایی بیشتری برخوردار شده و حبه های ان درشت تر میشود.این روش برای تنظیم میزان محصول ارقامی به کار میرود که بیش از حد محصول میدهند.

تنک کردن حبه:

مقداری از انتهای خوشه بطوری که تعداد دلخواهی از حبه ها باقی بماند قطع میشود.با اجرای این روش در صورتی که بلافاصله پس از تشکیل حبه ها عمل تنک کردن انجام شود حبه های باقیمانده 30?اضافه وزن پیدا می کنند.تاخیر در انجام تنک کردن باعث میشود از میزان اضافه وزن کاسته شود و به 10 تا 20? برسد.معمولا در بیشتر ارقام خوشه ها را به گونه ای کوتاه می کنند که حدود 80 تا100 حبه باقی بماند

پیش رس کردن انگور:

در بعضی از مناطق گرم تولید رنگ در پوست به دلیل گرمای زیاد به اندازه طبیعی و مردنظر نمیرسد.برای رفع این مشکل میتوان از اتفن یا اتیلن(که باعث ازاد شدن تدریجی اتیلن در گیاه میشود) باغلظت 200 تا 2000قسمت در میلیون استفاده کرد بهترین زمان هورمون اشی 1یا 2 هفته پس از شروع تغییررنگ در پوست حبه است.

اتیلن به صورت گازی است و مصرف ان در محیط سربسته و انبارها س از برداشت امکان پذیر بوده و برای استفاده از این گاز در مزارع از افتن استفاده میشود.

به تعویق انداختن رسیدگی:

به دلیل همزمان رسیدن انگورهای مناطق مختلف معمولا با قیمت ایین به فروش میرسد به کارگیری از بعضی هورمونها رسیدن میوه را به تعویق می اندازد.یکی از هورمونها اکسین است یا غلظت 5/2تا25 قسمت در میلیون رسیدن ارقام بیدانه را تا حدود 1تا3 هفته به تاخیر می اندازد.زمان هورمون پاشی پس از تشکیل میوه در اوایل فصل رشد است.

ازدیـــــــاد حجــــــــم حبــــــــه های انگــــــــور

بعضی از هورمون های گیاهی در صورتی که با غلظت مناسب و در زمان مناسب روی خوشه ها پاشیده شوند اثری مشابه حلقه برداری (ازدیاد حجم حبه ها)دارند.اگر هورمون پاشی با حلقه برداری باشد اثر ان تشدید خواهد شد.ژیبرلین یکی از هورمون هایی است که در بزرگ شدن حبه ها نقش دارد.

ژیبرلین به صورت قرص هایی سفیدرنگ با نام تجاری برلکس موجود است هر قرص حاوی 1گرم ماده موثر خواهد بود این قرص ها قابل حل در اب بوده و به دو طریق در اختیار گیاه قرار میگیرد:یکی فروبردن خوشه انگور در محلول و دیگری پاشیدن محلول برروی بوته.روش دوم اسانتر بوده اما اجرای ان میزان مصرف هورمون را بالا برده.این ماده بسیار سریع الانتقال در گیاه بوده و به هر نقطه ای پاشیده شود به خوشه میرسد.محلول پاشی رسیدن انگور را تا 1هفته به تاخیر می اندازد و تا حدودی از میزان مواد جامد محلول در حبه(قند)میکاهد.

در بیشتر کشورها ارقام بیدانه را 2بار محلول پاشی میکنند:بار اول در ابتدای ظهور گلها باغلظت5/2 تا 20 قسمت در میلیون به منظور تنک کردن خوشه و بار دوم پس از لقاح تقریبا دو هفته پس از هورمون پاشی اول با غلظت 20 تا40 قسمت در میلیون به منظور ازدیاد حجم حبه.به این ترتیب تعداد حبه در خوشه کم شده اما حبه های باقیمانده بسیار درشت میشوند

جلوگیری از ریزش گل انگور

برای جلوگیری از ریزش گل 3تا 6روز پس از باز شدن گلها محلول 2 تا 10 قسمت در میلیون اکسین استفاده کرد.برای دستیابی به نتیجه مطلوب تر بایستی خوشه ها را کامل به این محلول اغشته کرد

نتیجه ناشی از محلول پاشی مساوی در پاره ای از اوقات بهتر از حلقه برداری است.محلول پاشی در زمانی که گل ها باز شده اند باعی تشکیل دیواره بذر در ارقام بیدانه شده و بذرهایی پوک تولید میکند.

محلول پاشی با غلظت بیشتر از 10 قسمت در میلیون باعث ایجاد سوختگی در برگ میشود.

از اکسین های دیگر مانند اسید نفتوکسی استیک میتوان استفاده کرد.

برای جلوگیری از بذرهای پوک میتوان از ژیبرلین استفاده کرد.ژیبرلین اثر دوجانبه ای روی رشد میوه دارد.اگر پیش از باز شدن گلها و تلقیح مادگی بر روی گل پاشیده شود مادگی از بین رفته و باعث ریزش میوه میشود اما اگر تلقیح شده باشد دیگر اثری روی مادگی ندارد و باعث ازدیاد حجم یاخته میشود که در نتیجه حبه ها درشت تر میشود.

تاثـــــــیر مـــــــــواد تنـــــــظیم کننده رشد بر انگـــــــــــور

استفاده از هورمون های گیاهی به منظور بالا بردن میزان محصول و کیفیت انگور از 20 سال پیش اغاز شده است.4هورمون موثر بر انگور از بین هورمون های ازمایش شده:

الف)این گروه در صورتی که با غلظت معین و در زمان مشخص به کار روند اثری شبیه حلقه برداری دارند و اگر همزمان با حلقه برداری صورت گیرد اثر ان تشدید میشود که شامل از گروه اکسین ها اسیدکلروفتوکسی استیک از گروه بازدارنده ها کلرواتیل تری متیل امینیوم کلراید از گروه ژیبریلین اسید ژیبریلیک

ب)از گروه اتیلن اتفن که باعث تسریع در رسیدن حبه ها و ایجاد رنگ در حبه میشود

حلـــــــــقه بــــــــرداری انـــــــگور

عبارتست از برداشتن یک لایه پوست درخت و یا زخم کردن ان باعث بالابردن باردهی و کیفیت انگور میشود.قطر این لایه حدود 2 میلیمتر و کلفتی ان به ضخامت پوست بدون صدمه زدن به چوب میباشد.حلقه برداری بر روی شاخه نازکتر به علت تاخیر در ترمیم زخم و مشکل بودن عمل توصیه نمیشود.اثر حلقه برداری بر روی تنه در تمام گیاه ظاهر میشود اما اگر بر روی بازو انجام شود فقط همان بازو تحت تاثیر قرار میگیرد.

در حلقه برداری پوست تنه باید به طور کامل برداشته شود به طوری که رابطه پوست بالا با پایین به طور کامل قطع شود.اثر انی حلقه برداری این است که مانع جریان شیره پرورده از پایین به بالا میشود . مواد خامی که توسط ریشه جذب میشود و از طریق اوند چوبی بالا میرود در برگ به شیره پرورده تبدیل شده و در مسیر برگشت که از طریق اوند ابکش صورت میگیرد به مانع برخورد کرده و در بالای محل زخم انباشته میشود.در اثر این فرایند قند و هورمون های گیاهی و نشاسته بیشتری به قسمت بالای زخم میرسد.

زخم را به گونه ای باید ایجاد کرد تا سریع التیام پذیرد یعنی قطر حلقه نباید زیادتر از 2تا3 میلمتر باشد در غیر اینصورت مدت زیادی برای بهبودی زخم لازم است و ممکن است درخت ضعیف یا خشک شود.به طور معمول 1یا 2ماه بعد زخم توسط لایه زاینده التیام پذیرد.

اهــــــــــــــداف حـــــــلقــــــــه برداری

1/بالا بردن درصد به میوه نشستن گیاه به عبارتی جلوگیری از ریزش گل:زمان انجام چند روز پیش از ظهور گلها یا پس از دوران گلدهی.پس از انکه ریزش طبیعی شروع شد اثری ندارد.

2/بزرگ شدن جبه:زمان انجام باید با بزرگ شدن حبه ها همزمان باشد این زمان نمی پس از ریزش طبیعی گلهاست.

3/تسریع در رسیدن میوه:در اوایل دوره رسیدن حبه ها یعنی هنگامی که انباشت مواد قندی اغاز شده

از چاقوی دولبه گوناگونی استفاده میشود.برای انجام حلقه برداری چاقو دولبه را در پوست تنه فرو کرده و حلقه وار به دور تنه میکشند به طوری که لایه از پوست به طور یکنواخت از تنه جدا شود.برای شاخه های نازکتر نوعی قیچی به شکل گازانبر که با قرار دادن شاخه بین لبه های ان و وارد اوردن فشار و چرخاندن ان پوست از شاخه جدا میشود قطر پوست نباید بیش از 2 تا 3 میلیمتر باشد و باید به طور کامل پوست جدا شود به طوری که رابطه بالا با پایین قطع شود و نباید چوب تنه جدا شود چرا که باعث از بین رفتن اوند چوبی شده و اب و مواد معدنی از ریشه بالا منتقل نمیشود.

هرس:

وقتیکه طول شاخه های درخت انگور بیش از حد باشد از قدرت ریشه ها برای رسانیدن مواد غذایی کاسته میشود لذا هرس سالیانه برای جلوگیری از طویل شدن بیش از اندازه درخت ضرورت دارد.

مهمترین هرس های درخت انگور عبارتند از 1/ هرس پاییزی:مستقیما پس از برداشت میوه ها صورت میگرد و در ان شاخه های که میوه داده اند در پاییز کوتاه میکنند.

2/هرس اصلی:مهمترین هرس برای تمام درخت انگور بویژه برای شاخه اصلی که ادامه دهنده تنه درخت است در این هرس از ان مقداری که تنه امسال در روی شاخه اصلی رشد کرده 5 تا 6 جوانه و حداکثر 8 جوانه را باقی گذاشته بقیه را بریده و حذف میکنند. در مورد شاخه های جانبی که خوب رشد کرده اند هم باز برای ان مقدار که امسال رشد کرده 2 یا 3 جوانه برای هر شاخه باقی گذاشته و بقیه را هرس میکنند تنها همین جوانه های باقیمانده روی تنه اصلی و شاخه های فرعی هستند که در بهار اینده رشد کرده و میوه میدهند. بهترین زمان هرس اصلی اذر دی و بهمن است مشروط بر اینکه زمان انجام ان هوای منطقه از 8 درجه زیر صفر گرمتر باشد.این هرس نباید دیرتر انجام گیرد. در هرس زمستانی درخت انگور برخلاف هرس سایر میوه ها شاخه ها را بلافاصله از بالای جوانه نمیبرند بلکه حدود 2 سانتیمتر بالای جوانه را هم باقی میگذارند در غیر اینصورت بالاترین جوانه خشک میشود.

3/هرس فرم دادن:تنها در نهالهایی که تازه کشت شده اند در سالهای اول و دوم انجام میگیرد. لذا در بهار برای نهال تنها 3 جوانه باقی میگذارند پس از اینکه جوانه ها رشد کردند و طول یکی از شاخه ها به 20 سانتیمتر رسید ان را به عنوان تنه اصلی پذیرفته و شاخه های دیگر را از ته میبرند. در صورت لزوم سال بعد نیز به شاخه اصلی اجازه رشد داده و شاخه های جانبی را که در ارتفاع نمتر از 50 سانتیمتر رشد کرده اند قطع میکنند.بدین وسیله درختان انگور به ارتفاع 5/1تا2 متر ایجاد می کنند.

4/هرس برگ:این هرس فقط در درختان انگور کوتاه قد(5/1تا2متر)و در اواخر بهار صورت میگیرد. در این هرس تنها برگهای زیادی که مانع تابش مستفیم نور خورشید به خوشه های انگور قسمت میانی تاج درخت میشوند با دست چیده و دور می اندازند.

بیماریها و افات:بیماری های درخت انگور به 3 دسته حیوانی قارچی و ویروسی تقسیم میشوند.انگلهای حیوانی که مهمترین ان شپشک مو است که هم ریشه و هم برگ ها را الوده میکند که برای مبارزه با ان بیشتر از سموم سیستیک استفاده میکنند. انگلهای قارچی که میتوان ار کپک خاکستری نام برد که در درجه اول به حبه های انگور و سپس به برگ و چوب انگور حمله میکند.اسپور ان روی چوب درخت انگور تمام سال زنده مانده و به محض مساعد شدن محیط فعالیت مجدد خود را از سر میگیرد ــــ سفیدک دروغی که روی برگ مو به صورت لکه سفید کوچکی به قطر تقریبی 1 سانتی متر ظاهر شده و کم کم زرد و مثل روغن یا شیشه قابل عبور نور میشود. ــــ سفیدک حقیقی که به محض سر اوردن گیاه از خاک میتواند انرا الوده کند به صورت پودری سفیدرنگ در سطح برگهای جوان ظاهر شده و مانع رشد ان میشود و اندکی بعد گیاه به دور خودش میپیچد.بر ضد همه بیماری های قارچی میتوان با قارچکش های گوگرددار مبارزه نمود.کمبود عناص کافی البته کمبود برخی عناصر معدنی نیز ظاهری شبیه به بیماری به برگ میدهد که با حل کردن عناصر مورد نظر در اب و استفاده به عنوان کود برگی روی درختان و برگهایشان علائم فوق را از بین برد.

کاشت انگور

در پاییز و پیش از کاشتن نهالهای انگور نخست روی زمین کودهای معدنی و الی را به مقدار لازم ریخته انگاه با یک شخم عمیق انها را به زیر خاک میفرستند.سپس زمین را به صورت جوی پشته در می اورند نهالها را روی پشته و کنار جوی کاشته میشود.هنگام کاشت چاله ها را به عمق حدود 50cm کنده نهالها را در انها می کارند چاله که در انها نهال کاشته میشود به صورت 50*50کنده و داخل انها مقداری کمپوست کهنه و فسفر و اهک میریزند این مواد برای رشد نهالها مفیدند ولی نباید زیاده روی نمود که نهالها صدمه دیده و ریشه هایشان بسوزد در باغهای بزرگ نهالها را با فاصله 120 تا 150 سانتی متر از یکدیگر میکارند و بر روی سیم میبندند.

بهترین زمان برای کاشت نهال اوایل بهار یعنی پیش از باز شدن جوانه هاست. نهال را طوری میکارند که حداقل 2جوانه اش داخل خاک مانده ولی سرشان حدود 5 سانتیمتر خارج از خاک باشد و سپس چاله ها را با مخلوطی از خاک و کود پر کرده سر نهالها را حدود 1سانتیمتر میبرند.پس از اتمام خاک ریزی خاکهای اطراف نهال را به شدت فشار میدهند و به دنبال ان به شدت ابیاری میکنند.کودها را همه ساله باید به نهال داد ولی نه در کنار گیاه یا در سطح چاله های قبلی بلکه در فاصله ای متناسب با رشد ریشه هایشان و دور از تنه.

بعد از رفع خطر سرمای بهار و کمی پیش از باز شدن جوانه ها بدون توجه به ارتفاعی که نهال رسیده انرا از بالای جوانه سوم میبرند به طوری که برای نهال 3جوانه باقی بماند در بهار یا تابستان پس از انکه جوانه ها رشد کردند به محض اینکه یکی از انها به 20سانتیمتر رسید دو جوانه دیگر را از ته هرس میکنند و جوانه 20 سانتی متری را یه عنوان شاخه اصلی بحساب اورده و به قیم مبندند.در اواخر پاییز شاخه اصلی را به 6 جوانه میرسانند و شاخه های دیگر را هرکدام به 2جوانه محدود میکنند.این هرس باید همه ساله به همین ترتیب تکرار شود تا شاخه اصلی درازای مورد نظر برسد.

هرگاه نهال از بازار خریداری شده باشد انرا تا 24 ساعت داخل اب میخوابانند به طوریکه اب انها را خوب بپوشاند. سپس ان را بیرون اورده یکساعت در هوای ازاد گذاشته سپس فورا انها را در محل اصلی به روش بالا کاشته و اب فراوان میدهند.

کـــــــــــــــودهای مورد نــــــــیاز انــــــــــــگور

الف)کودهای معدنی:ازت برای کوددهی باغهای انگور استفاده میشود که میتوان به عنوان کودبرگی با غلطت 1درصد هم داد.زیاده روی در دادن کودهای ازته اثرات منفی در رشد دارد که مهمترین انها عبارتند از رشد بیش از حد و بهم زدن رشد طبیعی گلها ودر نتیجه کم شدن محصول و حساسیت گیاه در مقابل سرمای زمستان.

فسفر به عنوان کود فسفره از سوپر فسفات استفاده میشود که در اب محلول است.

پتاسیم:برای ساختن ساختمان برگها و چوبی و سخت شدن شاخه بویژه ساقه ها و همچنین برای رسیدن شاخه های انگور وجودش لازم است.

منیزیم:یکی از کودهای اصلی مورد نیاز است وجودش در برگها برای ساختن کلروفیل و در نتیجه جذب co2 از هوا وتبدیل ان به قند ضروری است و معمولا به صورت سولفات منیزیم به زمین داده شده که براحتی در اب حل میشود.

کلسیم:از کودهایی است که انگور شدیدا به ان وابسته است و باید همه ساله به مقدار لازم به باغهای انگور داد

ب)کودهای الی:ار لحاظ مواد غذایی در درجه دوم اهمیت قرار دارند مهمترین تاثیر انها بر روی خاک بهتر کردن خواص فیزیکی است که از راهای زیر انجام میشود:1/بهتر کردن ساختمان بافت خاک 2/فعال کردن میکروارگانیسم خاک 3/تنظیم نسبت اب به هوا در داخل خلل و فرج خاک.

مقدار کود مورد نیاز جهت درختان بارده به قرار زیر است:اوره500کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات 500کیلوگرم در هکتار کود حیوانی30تن در هکتار برای درختانی که در حال حداکثر میوه دادن هستند250 کیلو سولفات پتاسیم در سال میباشد

کود الی را معمولا در پاییز یا زمستان یکباره میدهند کودهای معدنی را نباید یکباره داد.انها را میتوان در 3بار هر دفعه به فاصله 2ماه به زمین داد.کود ازته را از اول شهریور نباید به تاکستانها داد چون باعث ادامه رشد و در نتیجه نارس ماندن چوب درختها میشود.

باغداران کاملا از نتایج زیانبار عدم محافظت درختان در برابر سرمای زمستان مطلع هستند.
لذا اعتقاد به مقاومت در برابر سرما به عنوان یک پدیده و ابزار کمکی برای جلوگیری از بروز خسارت ناشی از سرما از نظر باغداران از اهمیت اساسی برخوردار است. گیاهان درحال رشد غیر مقاوم بوده و قادر به مقاوم شدن نیستند. لذا رکود در طول ماههای سرد زمستان برای بقائ گیاهان و درختان میوه ضروری می باشد. درختان میوه در زیستگاهای طبیعی خود به ندرت توسط سرما صدمه می بینند زیرا در آنها مکانیسم سازگاری در آنها توسعه یافته است که به آنها اجازه می دهد در طول شرایط آب و هوایی شدید زمستان به حالت رکود بروند.

اکثر درختان میوه منطقه معتدله در معرض یخبندان زمستان یا سرما زدگی بهاره قرار می گیرند که این امر موجب خسارتهای شدید اقتصادی می گردد. حتی آن دسته از مناطق تولید میوه که در موقعیتهای جغرافیایی خاص احداث می شوند که خسارت وارده ناشی از سرما در آنها به حداقل کاهش داده شده نیز بعضا با این حوادث مواجه   می گردند.
یخ زدگی  زمستانه
عامل پراکندگی گونه های مختلف درختان میوه در روی کره زمین مقاومت یا حساسیت درختان به سرمای زمستانه می¬باشد. در مناطق سرد از ارقام مقاوم به سرما و از پایه های مقاوم به سرما استفاده می شود. در اثر سرمای بیش از حد  زمستان، گونه های پوست نازک شکاف خورده و در اثر یخبندان شاخه ها سیاه می شوند. در گیاهان چوبی مقاوم، در اثر یک سری تغییراتی که حاصل می شود در اواخر تابستان و پاییز موجب مقاوم شدن آنها در برابر سرما می گردد. در طی مقاوم شدن درختان تغیرات زیادی در درختان صورت می پذیرد. اولین مرحله مقاوم شدن توسط روزهای کوتاه شروع می شود که منجر به توقف رشد می شود. دومین مرحله مقاوم شدن مستلزم دمای پایین  می باشد که مواد محرک مقاومت ساخته می شود. تدابیر زراعی در مقاومت کونه های درختان میوه تاثیر بسزایی دارد.
ازجمله تجمع کربوهیدراتها کافی در درختان میوه و اندامهای آن موجب افزایش مقاومت در برابر سرما می گردد. آبیاری بی رویه، دادن کود ازته بیش از حد، محصول زیاد ، ریزش زود هنگام برگها، تولید محصول بیشتر، هرس زود هنگام موجب کاهش مقاومت درختان میوه می شود. پایه های درختان میوه نیز در میزان مقاومت آنها به سرمای زمستانه متفاوت می باشد. برای مثال پایه های سیب مالینگ 19 و 2، پایه مالینگ مرتون 104 و 111 مقاوم به سرما هستند. در گلابی هنگامی که روی پایه بذری پیوند شده و از میان پایه اولدهام استفاده می شود، مقاومت در برابر سرما فزایش می یابد. پایه محلب که برای گیلاس به کار برده می شود مقاوم به سرما می باشد. پایه نارنج سه برگ مقاوم به سرما بوده و برای مرکبات به کار برده می شوند. پایه آلوی ماریانا نیز مقاوم به سرما بوده و برای آلو و هلو مورد استفاده قرار می گیرد.
سرما زدگی بهاره
سرمای دیررس بهاره موجب آسیب دیدن جوانه های تازه بیدار شده درختان میوه می شوند و در صورت دیررس بودن بیشتر این نوع سرماها، حتی به میوهای تازه تشکیل شده نیز خسارت وارد می کند. جوانه های بارور در حال رکود به سرمای زمستانه مقاوم هستند اما مقاومت آنها هنگام بیدار شدن جوانه ها کاهش می یابد. به طور کلی جوانه های گل در دمای 2- و 3- درجه سانتیگراد از بین می روند. میوهای تازه تشکیل شده نسبت به گلها حساس تر هستند و در منفی 0.5- درجه سانتیگراد آسیب می بینند. در اوایل بهار جبهه های سرد هوا در منطقه پرورش درختان میوه و در شبهای بدون ابر موجب خسارت دیدن جوانه درختان میوه می گردد.

روشهای جلوگیری از سرمای زدگی بهاره
روشهای مختلفی برای جلوگیری از سرمای دیررس بهاره وجود دارد که می تواند جوانه های گل و میوهای تازه تشکیل شده درختان میوه را از سرما زدگی محافظت کند.
 انتخاب ارقام دیر گل
در مناطقی که احتمال خطر سر مایه دیر رس بهاره است با توجه به تاریخ گلدهی ارقام مختلف یک گونه درختی می توان از ارقام دیر گل استفاده کرد این ارقام با توجه به دیر بازکردن گل کمتر با سرما های دیر رس بهاره مواجه می شوند اخیرا در برخی مناطق از بادام های دیر گل استفاده به عمل می آید.

استفاده از ترکیبات شیمیایی
استفاده از اتفن درختان میوه هسته دار در پاییز موجب دیر باز شدن جوانه ها به مدت 12-4 .روز در بهار می شود. استفاده از هورمون نفتالین استیک اسید در بهار موجب تا خیر 2-1 هفته در زمان گلدهی درختان می گردد

 موقعیت و محل باغ
در مناطق شیب دار و کنار تپه های ماهور در صورت احتمال وجود سرما های دیر رس بهاره محل باغ را در شیب های شمالی انتخاب می کنند تا در اوایل بهار دیر تر گر م شده و موجب تاخیر در بیدار شدن جوانه ها گردد. ایجاد باغ میوه در کنار جنگل ها، رود خانه ها، برکه ها و کنار سواحل که دارای هوای مرطوب و نقطه شبنم بالا هستند آسیب های سرمای بهاره را کاهش می دهد.

پاشیدن آب بر روی درختان
پاشیدن آب بر روی شاخه های  درختان میوه در دمای صفر درجه سانتیگراد موجب تشکیل یخ می شود. به ازای هر لیتر آب که یخ می شود 80 کیلو کالری گرما آزاد می شود.گرمای آزاد شده موجب گرم شدن اجسامی که در تماس با آب هستند می¬شود در ضمن تشکیل یک لایه نسبتا عایق یخ در اطراف جوانه موجب می¬شود تا دمای جوانه از صفر درجه سانتیگراد پایین نیاید برای این منظور می¬توان از سیستم آبیاری بارانی استفاده کرد و یا توسط محلول پاش¬ها روی درختان میوه آب پاشید. پاشیدن آب باید در دمای صفر درجه سانتی¬گراد انجام گیرد
تدابیر زراعی
نوع سطح خاک در محافظت دمای هوا تاثیر دارد و اختلاف دمای حدود 1/7 درجه سانتی گراد ایجاد میکند. برای محافظت در برابر سرما و یخبندان های ناشی از تشعشع، خاک باید مرطوب و عاری از علف های هرز و شخم نخورده باشد.  زیرا زمین شخم خورده دارای هوای بیشتر بوده و گرمای ویژه کمتری دارد از این رو خاک شخم خورده سریع تر سرد می¬شود اما خاک های مرطوب دیرگرم شده و دیر تر دمای خود را از دست میدهند علفهای سطح خاک نیز نوعی هدایت کننده گرما ارخاک به هوا می باشند تدابیر زارعی ذکر شده یخ زده گی را در لایه 15سانتی متر سطح خاک به تاخیر می اندازد و بویژه برای جلو گیری از سرما زدگی گیاهانی همچون توت فرنگی و انگور موثر واقع می گردد.

گرم کردن باغ توسط بخاری های باغی
کار گذاشتن بخاری یا پلارهای باغی در قسمت های مختلف باغ و سوزاندن موادی همچون چوب نفت یا گازوییل موجب گرم شدن باغ می گردد. این روش در مناطق سردسیری ممکن است تاثیر زیادی نداشته باشد اما در مناطق نیمه گرمسیری مثلا در باغات مرکبات، انار، انجیر زیتون و غیره می¬تواند موثر واقع شود.
ایجاد دود برای کاهش تشعشع
در شب های که احتمال بروز سرما می باشد با سوزاندن کاه وکلش و مواد دیگر موجب ایجاد دود در هوای باز گردید ذرات معلق در هوا هر چقدر بیشتر باشد انعکاس حرارت به سقف آسمان تقلیل می یابد زیرا تشعشع حرارت که با طول موج های بلند به طرف آسمان منعکس می شود توسط ذرات هوا جذب شده و دمای باغ را حفظ می کنند.
 ایجاد بادشکن در اطراف باغ
کشت درختان باد شکن همچون چنار زبان گنجشک، افرا و غیره در جهت شمالی که باد های سرد می زود موجب محافظت درختان میوه از سرما می شود..

1- شمشاد
نام علمی : Buxus sempervirens
زمان هرس: بهار، پاییز

2- جوالدوزک
نام علمی : Catalpa speciosa
زمان هرس: آخر تابستان،زمستان

3- سدر
نام علمی : Cedrus
زمان هرس:تابستان

4- ارغوان
نام علمی : Cercis
زمان هرس:زمستان
نحوه هرس: هرس این درخت بسته به نوع فرم آن می تواند بدون هرس و تنها با قطع اجباری شاخه های خشک به صورت گلدانی و باز باشد و یا با هرس شاخه زنی می توان تاج آن را انبوه و کروی ساخت.

5- افرا
نام علمی : Acer
زمان هرس:زمستان

6- عرعر
نام علمی : Aillanthus
زمان هرس: زمستان،تابستان

7- ابریشم
نام علمی : Albizzia
زمان هرس: بهار

8- زرشک
نام علمی : Berberis
زمان هرس:زمستان،تابستان

9- دم موشی
نام علمی : Buddleia davidii
زمان هرس:اواخر زمستان
نحوه هرس: یا شاخه اصلی را در زمستان از قسمت های داخلی حذف نمود(هرس نسبتا شدید)تا گیاه تحریک به رشد دوباره گردد.

10- به ژاپنی
نام علمی : Chaenomeles
زمان هرس:تابستان،زمستان

11- شبه سرو
نام علمی : Chamaecyparis lawsoniana
زمان هرس:تابستان

12- گل یخ
نام علمی : Chimonanthus praecox
زمان هرس:بهار ، تابستان

13- درخت پر
نام علمی : Cotinus coggyria
زمان هرس:تابستان

14- شیر خشت
نام علمی : Cotoneaster
زمان هرس:بهار،تابستان،زمستان

15- سرو
نام علمی : Cupressus
زمان هرس:بهار و تابستان

16- گل طاووسی
نام علمی : Cytisus
زمان هرس:بهار

17- یاس زرد
نام علمی : Forsythia
زمان هرس:بهار

18- زبان گنجشک
نام علمی : Franinus
زمان هرس:زمستان

19- لیلکی
نام علمی : Gleditsia
زمان هرس:زمستان

20- ختمی درختی
نام علمی : Hibiscus syriacus
زمان هرس:بهار،تایستان و پاییز

21- یاسمن
نام علمی : Jasminum officinal
زمان هرس:بهار ،تابستان
نحوه هرس: در بهار و تابستان بر حسب زمان گلدهی باید بعد از اتمام دوره گلدهی نسبت به حذف شاخه های ضعیف اقدام نمود و شاخه های خیلی بلند را تا نیمه کوتاه نمود.

22- سرو کوهی
نام علمی : Juniperus
زمان هرس:بهار ،تابستان

23- برگ نو
نام علمی : Ligustrum
زمان هرس:زمستان ،بهار،تابستان

24 - ماگنولیا
نام علمی : Magnolia
زمان هرس:تابستان
نحوه هرس: بهتر است تا جای ممکن به دلیل التیام زخمهای حاصل از هرس و کندی رشد درخت هرس نشوند ولی در صورت لزوم می توان نسبت به خذف شاخه های نابجا و یا شکسته اقدام کرد.

25- زیتون تلخ
نام علمی : Melia
زمان هرس:تابستان

26- توت
نام علمی : Morus spp
زمان هرس:زمستان ،تابستان

27- خرزهره
نام علمی : Nerium oleander
زمان هرس:تابستان

28- نرگس درختی
نام علمی : Philadelphus
زمان هرس:بهار،تابستان،پاییز
نحوه هرس: این درختچه معمولا نیازی به هرس چندانی ندارد و تنها باید هر سه یا چهار سال یکبار در اوائل بهار یا پاییز تعدادی از ساقه های خیلی مسن را از قاعده قطع کنیم.همچنین هرس پنسمان یا چیدن نوک شاخه های تازه روئیده در تابستان باعث جلوگیری از حجیم شدن تاج شده و آنرا متراکم تر می سازد.

29- نوئل
نام علمی : Picea
زمان هرس:بهار ،تابستان

30-کاج
نام علمی : Pinus spp
زمان هرس:بهار

31- چنار
نام علمی : Platamus spp
زمان هرس:تابستان ،زمستان

32- صنوبر
نام علمی : Populus spp
زمان هرس:تابستان

33- پیراکانتا
نام علمی : Pyracantha spp
زمان هرس:تابستان ،آخر زمستان

34- بلوط
نام علمی : Quercus spp
زمان هرس:تابستان،زمستان

35- سماق
نام علمی : Rhus
زمان هرس:زمستان

36- اقاقیا
نام علمی : Robinia
زمان هرس:تابستان،زمستان

37- بید
نام علمی : Salix spp
زمان هرس:زمستان،تابستان

38- اسپیره
نام علمی : Spirea
زمان هرس:بهار

39- سرو خمره ای
نام علمی : Thuja
زمان هرس:بهار،تابستان،پاییز

40- نارون
نام علمی : Ulmus spp
زمان هرس:اواخر تابستان ،زمستان

41- بداغ
نام علمی : Viburnum spp
زمان هرس:بهار،اواسط تابستان

42- مروارید درختی
نام علمی : Symphoricarpus
زمان هرس:اوائل بهار

43- گز
نام علمی : Tamarix spp
زمان هرس:بهار ،تابستان

44- سرخدار
نام علمی : Taxus spp
زمان هرس:اواخر بهار،تابستان